وراجی روی نیل

وراجی روی نیل» یکی دیگر از رمان های نجیب محفوظ است که شبیه رمان میرامار وی درباره وضعیت روشنفکری مصر نوشته شده و شرایط سیاسی و روشنفکری جامعه زمانه اش را به نقد کشیده است.

​

وراجی روی نیل. نجیب محفوظ. مترجم:رضا عامری.انتشارات افراز.چاپ اول. تهران1392:.1100 نسخه.168صفحه.قیمت: 8400 تومان.

«متفق بودیم که همه ما آدمای طبیعی ای هستیم و چیزی ما رو خراب نمی کنه و اخلاقی که ما رو محکوم می کنه، یه اخلاق مرده ی برگرفته از یه دوران مرده است و این که ما پیشاهنگای اخلاق جدید راستینی هستیم که هنوز قانون تنظیمش نکرده." براوو. براوو. »[1]

موضوع این داستان
نجیب محفوظ در این داستان ماجرای عده ای از روشنفکران مصری را روایت می کند که روی رودخانه نیل مشغول قایق سواری هستند. آنها در طول مسیر با خطرات و دشواری هایی رو به رو می شوند. در حالی که نزدیک است طناب های قایق از هم جدا شود مرتکب جنایتی می شوند و بعد از این ماجرای وحشتناک و تلخ، با صحبت کردن و گفتگو درباره این وضعیت سعی دارند عذاب وجدانشان را تسکین دهند.

این رمان تاریخ روشنفکری دهه 60 مصر را روایت می کند و انحطاط جامعه مصر را به نقد می کشد.

درباره نویسنده
نجیب محفوظ نویسنده مصری است که در سال 1988 برنده جایزه نوبل ادبیات شد. او را در کنار «توفیق الحکیم» یکی از نخستین نویسندگان معاصر ادبیات عرب می دانند که به مضامین اگزیستانسیالیستی پرداخت.

از نجیب محفوظ سی و چهار رمان و بیش از پنجاه داستان کوتاه و ده ها فیلمنامه بر جای مانده است.

او فرزند یک کارمند دولتی بود. در قسمت فرهنگی خدمات کشوری مصر از سال 1934 تا زمان بازنشستگی کار کرد. ابتدا در وزارت موقوفات کار می کرد و سپس مدیر سانسور اداره هنر و سرانجام رئیس بنیاد حمایت از سینما و مشاور وزیر فرهنگ شد. از دیگر کتاب های او «آدونیس» است که فضای مصر کهن را روایت می کند. رمان های سه گانه او به نام «بینالقصرین» ، «قصر الشوق» و «السوکریه» به رمان های سه گانه قاهره مشهورند که به تاریخ های جنگ جهانی اول تا سقوط شاه فاروق می پردازد.«بچه محله ما»، «میرامار» و« دزد سگ ها» از دیگر کارهای مشهور وی است.

وراجی روی نیل یکی از محبوب ترین رمان های محفوظ است که بعدها به فیلم نیز تبدیل شد. «انور سادات»، رئیس جمهوری وقت مصر، این فیلم و کتاب را توقیف کرد و تا اواخر دهه 1990 میلادی نیز به سختی می شد نسخه ای از آن را به دست آورد.

وی در سال 2006 از دنیا رفت.

عمو عبده با روزنامه ای در دست، خبر می آورد مردی مسن بر اثر تصادف خرد و خمیر شده و کسی هویت او را نشناخته و عاملان حادثه نیز از صحنه گریخته اند
ویژگی های این اثر
یکی از ویژگی های این اثر بررسی فضای روشنفکری جامعه مصر است که هنوز پس از پنجاه سال نسبت به وضعیت کنونی نزدیک به نظر می رسد. فضای روشنفکری و مباحث و جدل هایی که شخصیت های داستان بر سر آن گفتگو می کنند بی شباهت به فضای روشنفکری جامعه ایران نیست.

محفوظ در لابه لای ماجرای داستان هایش به بیان حالات روحی شخصیت ها، نظریات سیاسی و فلسفی خود را نیز به بیانی ظریف و طنزی نازک بیان می کند.

در این اثر عده ای روشنفکر با قایقی به جاهای مختلف سفر می کنند. همه وسایل آرامش و تفریح آنها فراهم است و آنها وقتی در کنار هم قرار می گیرند درباره موضوعات مختلفی از جمله، فرهنگ و سیاست و اخلاق گفتگو می کنند.

عمو عبده پیرمردی که در کشتی به آنها کمک می کند گاه به گاه اخباری از روزنامه ها را به آنها گزارش می کند. اخباری از این دست که کشتی ای غرق شده و عده ای جان باختند و یا زنی به دلیل خیانت همسرش خود را کشته است و همین اخبار موضوعی برای گفتگو های طولانی آنها است. یک شب آنها به دلیل سرعت زیاد خودرویشان تصادف می کنند و عابری را زیر می گیرند. آنها فرار می کنند و به قایق پناه می آورند و بعد از این اتفاق تلخ، در گیر مناظراتی طولانی می شوند، مبنی بر اینکه ماجرای قتل را به مراجع قانونی و پلیس گزارش کنند و یا خیر. اختلاف بی پایان آنها ادامه دارد تا اینکه عمو عبده با روزنامه ای در دست، خبر می آورد مردی مسن بر اثر تصادف خرد و خمیر شده و کسی هویت او را نشناخته و عاملان حادثه نیز از صحنه گریخته اند...

پی نوشت:

[1]صفحه 131 و 132 کتاب