مراقب بطری های آب معدنی که میگیرید باشید و بدانید حتما در جای خنک نگهداری شده اند و مارک معتبر و آرم استاندارد داشته باشند! آیا بطری‌های آب معدنی خنک، نیمه خنک یا گاهی ولرم که در تابستان گرم کشور، عطش‌مان را به لطفشان فرو می‌نشانیم واقعا آب معدنی هستند؟ این سوالی است که شاید بسیاری، موقعی که از این آبها می‌نوشند از خودشان بپرسند و این سوال دغدغه‌شان شده باشد. احتمالا سر جمع این دغدغه‌ها بوده که سبب شده وزیر بهداشت به معاونش دستور بدهد که ظرف مدت یک‌ماه گزارش جامعی در مورد وضعیت آبهای بطری شده به او ارائه بدهد. وزیر بهداشت به سازمان غذا و دارو یک‌ماه فرصت داده تا مشخص کند کدام آبهای بطری شده واقعا آب معدنی هستند و کدام‌ها نیستند و آیا بطری و بسته‌بندی آنها برای سلامت انسان مضر هست یا نه. با این حال گویا وزیر پیشاپیش پاسخی هم برای این سوال در ذهن داشته، چراکه این‌طور گفته: «در مورد آبهای بطری شده به خصوص آبهای چند منطقه خاص که اطلاعات آن را داریم، مشخص شده که اطلاعات مندرج روی بسته‌بندی با محتوای آن یکسان نیست و باید با بررسی دقیق کارشناسی جلو سوءاستفاده تولید‌کنندگان این اقلام گرفته شود.» یکی از اعضای اتاق بازرگانی تهران البته معتقد است که مشکل را باید در نظارت بر محصول نهایی و نه نظارت بر فرآیند تولید جست‌وجو کرد. تعداد برندهای آب معدنی این روزها به قدری زیاد شده که شاید مصرف‌کننده‌ها هیچ دوباری آب معدنی یک برند خاص را مصرف نکنند. یکی از برندهای مطرح تولید‌کننده آب معدنی، از معروف‌ترین وزنه‌بردار ایرانی برای تبلیغ محصولاتش استفاده می‌کرد. هشدار آقای وزیر برای برخورد قانونی اما صرف اینکه بطری‌ها با چه آبی پرمی‌شوند، تنها مشکل نیست. وزیر بهداشت گفته بود: «خود بطری و موادی که در ساخت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد هم ممکن است برای سلامت انسان مضر باشد. در این زمینه کار کارشناسی در وزارت بهداشت انجام شده و اطلاعات اولیه آن موجود است. من نیز از سازمان غذا و دارو خواسته‌ام ظرف یک‌ماه آینده گزارش دقیقی در مورد وضعیت بسته‌بندی و مواد مورد استفاده در این بطری‌ها نیز ارائه کنند تا براساس آن برخوردهای قانونی صورت گیرد.» مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل سازمان غذا و دارو هم، گفت: «با توجه به اینکه برنامه بررسی آبهای معدنی چندی پیش توسط وزیر بهداشت و ریاست سازمان در اولویت برنامه‌های ما قرار گرفته، براین اساس تمامی آبهای معدنی و آشامیدنی کشور جمع‌آوری شده و شروع به کار شده است و اقدامات لازم به سرعت درحال انجام است.» به گفته حسین رستگار، «آبها دونوع هستند یکی آبهای معدنی و دیگری آشامیدنی؛ آبهای معدنی طی چهار فصلی که از منابع برداشت می‌شود، باید از لحاظ شرایط مواد معدنی، کیفیت و دیگر عوامل یکسان باشد اما آب آشامیدنی آبی است که می‌تواند تغییر فصلی داشته باشد همچنین تغییراتی را در آبهای آشامیدنی ایجاد می‌کنند. درعین حال تولید‌کنندگان مجازند که برخی مواد شیمیایی مثل ازن به آبهای آشامیدنی اضافه کنند، درحالی که در مورد آبهای معدنی این کار مجاز نیست. بنابراین آب آشامیدنی و آب معدنی تفاوت‌هایی دارند.» به گفته رستگار آنچه وزیر از سازمان غذا و دارو خواسته، تفکیک این دو نوع آب از یکدیگر است. «البته من معتقدم بیشتر این آبها واقعا آب معدنی هستند.» آب معدنی‌ها نباید حمام آفتاب بگیرند رستگار ادامه داد: «آبهای معدنی که در فروشگاه‌ها و مغازه‌ها به فروش می‌رسد، نباید زیر نور آفتاب قرار بگیرد چون احتمال دارد نور آفتاب باعث بشود ترکیب شیمیایی بسته‌بندی محصول، با آب مخلوط شده و باعث تغییر رنگ و طعم آن می‌شود.» وی تاکید کرد: «این نوع آب، باید در محل و مکان مناسب و درجای خنک نگهداری شود تا کیفیتش در حد مطلوب باشد.» این مقام مسوول در سازمان غذا و دارو گفت: «هر تغییری که در تولید آبهای معدنی و آشامیدنی صورت می‌گیرد، طبق استانداردهای مربوطه است.» مدیرکل آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو افزود: «نظارت‌ها و بازدید‌ها از کارخانه‌های تولید آب معدنی به صورت برنامه‌ریزی شده، توسط کارشناسان ما صورت می‌گیرد علاوه بر آن مسوول فنی با حضور مداوم در کارخانه مسوولیت تایید کیفیت آب را از همه جنبه‌ها دارد. علاوه بر این ما طرحی را به‌طور مشترک با معاونت بهداشت آغاز کرده‌ایم که عنوانش «بررسی نمونه در سطح عرضه است. ما کیفیت مواد تشکیل‌دهنده و معاونت بهداشت شرایط نگهداری محصولات را بررسی خواهیم کرد.» وی گفت: «مراکز تولید آب معدنی و آشامیدنی باید درمحل مناسب باشند و اگر در مجاورت فاضلاب باشد، باید فاضلاب‌ها کاملا استاندارد باشد و فاصله آن نیز رعایت شود یا استفاده از کود در زمین‌های کشاورزی اطراف آن نیز صورت نگیرد. این عوامل در صدور مجوز‌ها تاثیر بسزایی دارد.» شرایط نگهداری مسوولیت سوپرمارکتی‌هاست «تعادل» با 2 نفر از اعضای اتاق بازرگانی تهران تماس گرفت که هر دو در زمینه صنایع غذایی هم فعال هستند. کاوه زرگران علاوه بر ریاست کمیسیون آب، کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران، رییس کانون تشکل‌های صنایع غذایی کشور است و حسن فروزان‌فرد نیز در دو کمیسیون صنایع غذایی و اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران عضویت دارد. زرگران معتقد است که تمامی برندهای آب معدنی موجود در بازار که تاییدیه‌های وزارت بهداشت و سازمان استاندارد را دارند، از تمامی آزمایش‌های بهداشتی سربلند بیرون آمده‌اند، هرچند نمی‌توان احتمال وجود متخلفین در هر صنفی را مردود دانست. از زرگران در مورد نگرانی وزیر بهداشت در باب بسته‌بندی آبهای بطری شده، پرسیدیم. زرگران می‌گوید: «این بسته‌بندی‌ها در همه جای دنیا به همین شکل است و علاوه بر این خیلی از این برندهای تولید‌کننده آب معدنی، تحت لیسانس کمپانی‌های خارجی هستند و حتی تاییدیه‌هایی از FDA و امثال آن هم دارند.» او ادامه می‌دهد: «به نظر من وزارت بهداشت اگر می‌خواهد قدرت نظارتی خودش را نشان بدهد، باید در مورد شرایط نگهداری پافشاری و تاکید بیشتری کند، هرچند شرایط نگهداری بطری‌های آب معدنی مساله‌یی است که دیگر به تولید‌کننده‌ها ارتباط ندارد و اصنافی مثل سوپرمارکتی‌ها باید آنها را رعایت کنند.» معضل اصلی، تمرکز بر محصول نهایی حسن فروزان‌فرد اما نظر متفاوتی در مورد نظارت بر تولید آبهای بطری شده در ایران دارد. او معتقد است شکل کنترل‌هایی که سازمان‌های مسوول در مورد آب معدنی اعمال می‌کند، ناقص است. «شکل کنترل‌ها بر محصول نهایی متمرکز شده است و متاسفانه باید بگویم که روش‌های معمول برای این نوع کنترل، مثل نمونه‌برداری و امثال آن نمی‌توانند کل واقعیت را در مورد صنایع غذایی نشان بدهند.» او در گفت‌و‌گویی ادامه می‌دهد: «تمرکز نظارت بر محصول تمام‌شده، فقط مشکل آب معدنی نیست، نظارت باید در طول فرآیند تولید هم اعمال بشود. مثلا در مورد شرکتی که می‌خواهد مجوز تولید آبلیمو بگیرد آیا کسی هست که میزان خرید لیموی او را در طول یک‌سال بررسی کند؟» فروزان‌فرد به سازوکار قیمت‌گذاری هم اشاره می‌کند. «قیمت‌گذاری عمومی برای کالاها، مثل اینکه بگوییم همه آب معدنی‌های تولید شده درکشور باید فلان قیمت را داشته باشند، عملا به این معنی است که تولید‌کننده‌ها، برای سود بیشتر از کیفیتشان کم می‌کنند، چراکه قیمت ثابت است. این کار در واقع فضا را برای خلاقیت و بهبود کیفیت هم از بین می‌برد.» اقتصاد راه‌حل خوبی برای خلاصی از نظام‌های نظارتی پیدا کرده است. «قیمت‌ها» علائمی هستند که نقش واسط میان تولید‌کننده و مصرف‌کننده را عهده‌دار می‌شوند. این مساله در مورد آبهای معدنی هم صدق می‌کند. همین حالا هم برندهای آب معدنی شناخته شده‌یی وجود دارد که در یک فضای رقابتی، قادر به خارج کردن «متخلفین» از بازارند. شاید باید به بازار بیشتر اعتماد کرد.
