لیزیک که یکی از شایع ترین، دقیق ترین و بی خطرترین روش های جراحی عیوب انکساری محسوب می شود، یک جراحی دو مرحله ای است که بر روی قرنیه فرد انجام می گیرد. شاید در گذشته خیلی‌ها با عینکی بودن خود به بهانه‌هایی چون تیپ روشنفکری یا دکتری پیدا کردن کنار می‌آمدند، اما طی دو دهه اخیر با تغییر نگرش افراد از یک‌سو و از سوی دیگر با پیشرفت‌هایی که در انجام عمل‌های اصلاح نمره چشم با لیزر یعنی لیزیک و لازک حاصل شده است، بسیاری از افراد در صدد خداحافظی با عینک‌های طبی خود هستند. به گزارش مجله پزشکی دکتر سلام، اما نکته مهم درباره عمل لیزیک و لازک آن است که شرایط همه افراد برای این عمل مناسب محسوب نمی‌شود که مهم‌ترین عامل بازدارنده در این زمینه، رعایت محدوده سنی مشخصی برای به‌کار‌گیری این روش‌هاست که دکتر محمدرضا فرتوک‌زاده، فوق‌تخصص قرنیه در این باره می‌گوید: انجام عمل‌های رفع عیوب انکساری یعنی لیزیک و لازک برای افراد زیر 18 سال و بالای 50 سال مجاز نیست، چون احتمال تغییر شماره چشم در افراد زیر 18 سال و در افراد بالای 50 سال نیز خطر بروز آب مروارید وجود دارد. لیزیک، عمل جراحی اصلاح نمره عینک با لیزر است که طی سال‌های اخیر به دلیل عوارضی که به دنبال داشت با تغییراتی مواجه و با عمل لازک جایگزین شد. در این نوع عمل جراحی که با لیزر صورت می‌گیرد، جراح به وسیله تیغه مخصوصی، برشی روی قرنیه ایجاد می‌کند و با برداشتن لایه رویی قرنیه و تراش لایه زیرین، اصلاحاتی را در میزان تحدب قرنیه ایجاد می‌کند. به این ترتیب شخص از گذاشتن عینک یا لنز طبی بی‌نیاز می‌شود. زمان اصلاح نمره عینک با لیزر دکتر فرتوک‌زاده در گفت‌و‌گو با جام‌جم با اشاره به این‌که ثابت ماندن شماره چشم یا عینک طی یک‌سال متوالی از ضرورت‌های انجام عمل جراحی لازک یا لیزیک است، می‌گوید: اگر شماره چشم فرد در حال افزایش است باید انجام عمل لازک به تعویق بیفتد.یعنی جراح باید صبر کند تا زمانی که مطمئن شود بافت قرنیه از استحکام لازم برای انجام عمل لازک برخورداراست. زیرا طی این عمل از ضخامت قرنیه کاسته می‌شود و در صورتی که قرنیه از استحکام کافی برخوردار نباشد شخص در معرض خطر تخریب بافت قرنیه قرار خواهد گرفت. قوز قرنیه مانعی در برابر لیزیک چشم عکسبرداری از قرنیه برای این که شخص از نظر دارا نبودن احتمال قوز قرنیه مخفی مورد تائید قرار بگیرد، از ضرورت‌های انجام عمل لیزیک است. به بیان دیگر در صورت نازک بودن قرنیه یا قوزدار بودن آن، بیمار قادر به انجام عمل لیزیک و لازک نخواهد بود. دکتر فرتوک زاده در این باره می‌گوید: قوز قرنیه یک بیماری ژنتیکی است و معمولا در دهه دوم زندگی بروز پیدا می‌کند که طی آن قرنیه نازک می‌شود و حالت مخروطی پیدا می‌کند. چنین شرایطی به ایجاد نزدیک‌بینی، آستیگماتیسم نامنظم و در نتیجه کاهش دید منجر می‌شود. از آنجا که قوز قرنیه باعث می‌شود استحکام بافت سازنده قرنیه کاهش پیدا کند و از نظم خود خارج شود، به نوعی به از بین رفتن و تخریب بافت قرنیه منجر می‌شود.در چنین شرایطی عمل لیزیک و لازک می‌تواند بهم ریختگی نظم بافت سازنده قرنیه را تسریع و تاری دید بیمار را تشدید کند. به همین دلیل، انجام لیزیک برای بیماران مبتلا به قوز قرنیه ممنوع است. خشکی چشم، سدی در برابر لیزیک خشکی چشم بعد از لیزیک و لازک بسیار شایع است و برای نیمی از بیماران پس از این عمل‌های جراحی اتفاق می‌افتد. البته به گفته دکتر فرتوک‌زاده این عارضه در اغلب مواقع، خفیف و زود گذر است و با استفاده از قطره اشک مصنوعی پس از مدتی بهبود می‌یابد. با این حال بهتر است کسانی که مبتلا به خشکی چشم هستند با توجه به احتمال تشدید این عارضه از انجام عمل لیزیک امتناع ورزند. البته ناگفته نماند غربالگری‌هایی که پیش از عمل لیزیک صورت می‌گیرد به تشخیص و درمان خشکی چشم بسیار کمک می‌کند. اما ضروری است بیمارانی که مایل به انجام عمل‌های رفع عیوب انکساری چشم هستند قبل از عمل به درمان این مشکل اقدام کنند. ممنوعیت شماره‌های بالا و بسیار پایین عینک به گفته دکتر فرتوک‌زاده طی عمل لیزیک به ازای هر یک شماره ضعیفی چشم، حدود 12 تا 20 میکرون از ضخامت قرنیه با تراش لیزری کاهش پیدا می‌کند.اما برای موفقیت عمل لیزیک و رسیدن به نتیجه مطلوب، قرنیه باید از ضخامت اولیه قابل قبولی برخوردار باشد یعنی حداقل 400 میکرون ضخامت داشته باشد. در حالی که ضخامت قرنیه در کسانی که شماره عینک بالا دارند از ضخامت و استقامت کافی برخوردار نیست و در نتیجه انجام عمل لیزیک برای آنها به علت احتمال ایجاد کدورت در قرنیه توصیه نمی‌شود. این فوق‌تخصص قرنیه تاکید می‌کند: افرادی که چشمشان کمتر از یک نمره ضعیف است نیز نباید لیزیک کنند. در واقع ضروری است کسانی که نمره عینک 1.5 یا 2 دارند از هجده سالگی به بعد به مدت شش ماه تا یک‌سال مورد بررسی قرار بگیرند و اگر تغییری در نمره عینک‌شان طی این مدت اتفاق نیفتاده باشد مورد عمل لیزیک قرار بگیرند. بی‌شک انجام عمل لیزیک در کسانی که جراحی قرنیه داشته‌اند یا در مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای و سیستمیک، همچنین در بیماران دیابتی که وابسته به انسولین هستند، ممنوع است. البته ناگفته نماند که عمل لیزیک در افراد بالای 40 سال فقط به بهبود دوربینی کمک می‌کند و مشکل نزدیک‌بینی در آنها همچنان باقی خواهد ماند.
