غدد بزاقی به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می شوند؛ سه جفت از آنها اصلی اند که «بناگوشی»، «تحت فکی» و «زیرزبانی» نام دارند. غدد اصلی و فرعی در طول روز حدود یک تا یک و نیم لیتر بزاق ترشح می کنند. نوع بزاق نیز با توجه به نوع غدد ترشحی متفاوت است. میزان ترشح بزاق تا سن 20 سالگی به طور طبیعی زیاد است. علاوه بر عفونت ها و تومورها، غدد بزاقی ممکن است به دلایل دیگری نیز درگیر روندهای التهابی شوند. به طور مثال، غدد بزاقی در اثر بعضی از بیماری های سیستم ایمنی مثل شوگرن نیز ممکن است بزرگ شوند. در این نوع بیماری ها، غدد بزاقی بیمار تحت حمله سیستم ایمنی بدن خود وی قرار می گیرد و بزرگ می شود و در چنین حالاتی خشکی دهان و چشم شایع است. این حالت همراه با دیگر بیماری های سیستمیک مثل آرتریت روماتوئید ممکن است دیده شود. دیابت نیز ممکن است باعث بزرگ شدن غدد بزاقی به خصوص غده بناگوشی شود. الکلی ها هم ممکن است به تورم غدد بناگوشی مبتلا شوند که معمولاً دوطرفه است. ▪ تشخیص تشخیص بیماری های غدد بزاقی براساس شرح حال، معاینه بیمار و بررسی های آزمایشگاهی و رادیولوژیکی صورت می گیرد. اگر پزشک شما به انسداد مجرای غده بزاقی مشکوک شود ممکن است با بی حس کردن دهانه مجرا و واردکردن میل به درون مجرا تلاش کند تا مجرا را گشاد کند و امکان خروج سنگ مجرا را فراهم آورد. قبل از انجام این کار عکس رادیولوژی دندانپزشکی ممکن است محل سنگ را به جراح نشان دهد. چنانچه توده ای در داخل غده بزاقی وجود داشته باشد سی تی اسکن و ام آر ای کمک کننده هستند. گاهی پزشک با وارد کردن سر سوزن به درون توده با سرنگ از درون سلول هایی را بیرون می کشد. پاتولوژیست با بررسی این نمونه زیر میکروسکوپ جنس توده را مشخص کرده و جراح براساس جنس توده، طرح درمانی بعدی خود را پایه ریزی می کند. در مواردی قبل از انجام رادیولوژی از طریق سوزنی که وارد مجرای غده بناگوشی شده است داروی حاجب به درون غده بزاقی تزریق می شود. این کار که به آن سیالوگرافی گفته می شود وضعیت مجاری غده بزاقی و محل انسداد احتمالی را نشان می دهد. در این شرایط ، نمونه برداری از لب برای بررسی غدد بزاقی فرعی به منظور تشخیص بعضی از بیماری های سیستم ایمنی بدن سودمند است. ▪ درمان درمان بیماری های غدد بزاقی را می توان به ۲دسته دارویی و جراحی تقسیم کرد. انتخاب روش درمانی بستگی به نوع بیماری دارد. اگر درگیری غده بزاقی در زمینه یک بیماری سیستمیک است، یعنی بیماری که چندین عضو بدن و از جمله غده بزاقی را درگیر کرده است، در چنین حالتی باید خود بیماری سیستمیک مورد درمان قرار گیرد. اگر مشکل غده بزاقی ناشی از انسداد مجرای آن و عفونت ناشی از آن است توصیه می کنیم مایعات زیاد مصرف کنید. اگر داخل غده بزاقی توده ای رشد کرده باشد ممکن است لازم باشد که توده با عمل جراحی خارج شود. اکثر توده های پاروتید خوش خیم هستند. جراحی های غده بناگوشی باید با احتیاط انجام شود تا عصب صورت که از لابه لای غده بناگوشی می گذرد و به عضلات صورت می رسد آسیبی نبیند. پس از جراحی معمولاً اشعه درمانی نیز انجام می شود که بهتر است این کار ۶ ـ۴ هفته بعد از عمل صورت پذیرد تا فرصت کافی برای ترمیم مناسب وجود داشته باشد. در مواردی لازم است که تمام یک غده بزاقی اصلی با جراحی خارج شود. برداشتن غده بزاقی باعث خشکی دهان نمی شود، اما اشعه درمانی باعث خشکی آن می شود که البته با تجویز دارو می توان از شدت خشکی دهان کم کرد.
