هشت سال دفاع مقدس پر است از خاطره. خاطراتی که مرور آن حتما نم اشکی گوشه چشم می نشاند بویژه آن که در پس زمینه اش یک قطعه موسیقی هم باشد. امروز که آغاز سی و چهارمین سالروز دفاع مقدس است با قطعات موسیقی سفری داریم به سال های نه چندان دور. منیژه خسروی -بخش هنری تبیان با این قطعات خاطره بازی می کنیم: می گذرد کاروان (کاروان شهید) آهنگساز: زنده یاد محمد رضا لطفی خواننده: شهرام ناظری درباره اثر: «می‌گذرد كاروان، روی گل ارغوان، قافله‌سالار آن، سرو شهید جوان». این قطعه به زعم بسیاری ازمنتقدان ماناترین قطعه ساخته شده در زمان جنگ است؛ هنوز حس غیرت و مظلومیت سربازان وطن از آن تراوش می کند. روایت ساخت: ابوالحسن مختاباد ، کارشناس موسیقی در شماره 15 ماهنامه تجربه در باره این قطعه گفته: ماجرای ساخته شدن این تصنیف باز می‌گردد به خاطره‌ای كه استاد ناظری تعریف كرد از دوستی با یكی از قوم‌و‌خویش‌های خود. او گفت با این قوم‌و‌خویش كه در ژاندارمری مرزی منطقه كرمانشاه خدمت می‌كرد، رفیق گرمابه و گلستان بود و روزی به او خبر دادند كه او تیر خورده است.استاد ناظری كه چند مدتی هم با گروه خود در جبهه‌ها و برای روحیه بخشی به رزمندگان اجرای برنامه داشت، آشفته‌حال به كرمانشاه می‌رود و خود تعریف می‌كند كه وقتی زیر جنازه دوست و یار دیرینش قرار می‌گیرد و هنگام تشییع این پیكر، بی‌اختیار این ملودی به ذهن او می‌نشیند و در حالی كه اشك فراق، پهنای صورتش را گرفته بود، فضای كار به ذهنش می‌آید و در تهران حالت خود را با استاد هوشنگ ابتهاج سایه و آقای لطفی در میان می‌نهد و نتیجه می‌شود یكی از ماندگارترین تصانیف موسیقی ایرانی كه هنوز هم شنیدن این اثر احوالات آدمی را دگرگون می‌كند. کاروان شهیدان کجائید ای شهیدان خدایی سازنده: زنده یاد محمد رضا لطفی خواننده: شهرام ناظری درباره اثر: محمدرضا لطفی بر اساس شعر معروف مولانا تحت تاثیر دوران دفاع مقدس این قطعه را ساخت و صدای ناظری آن را ماندگار کرد. «ای برادر» و «ظفر» دیگر تلاش های ماندگار این دو هنرمند است . روایت سازنده اثر: مرحوم لطفی گفته است : زمانی که جنگ پیش آمد من هم مثل هر ایرانی که به وطنش ناجوانمردانه حمله کردند وظیفه ام بود که کمک کنم و کمک من به عنوان یک موزیسین ساخت قطعاتی در این زمینه بود. بعد از حادثه «هویزه» قطعه «برخیز که دشمن به دیار آمده امروز ای شیردلان وقت شکار آمده امروز» را بر روی غزلی از آقای «کاشانی» با صدای «شهرام ناظری» ساختم و وقتی از جبهه آمدم نوار آن را برای پخش به رادیو دادم اما متاسفانه مسئولان آن زمان کاست را کنار انداختند و آن را پخش نکردند. اما با رفتن آقای کاشانی به هویزه رادیو اهواز بلافاصله آن را پخش کرد. کجایید ای شهیدان خدایی نینوا سازنده: حسین علیزاده اینجا بشنوید درباره اثر: بعد از انقلاب و شروع جنگ تحمیلی، حسین علیزاده قطعه نی نوا را خلق کرد. این قطعه قرابت زیادی با حماسه عاشورا دارد و در این مناسبت هم استفاده می شود. «نینوا» حزن و حماسه را با هم دارد. شهرام ناظری تعریف می‌كند كه وقتی زیر جنازه دوست و یار دیرین شهیدش قرار می‌گیرد ، بی‌اختیار ملودی کاروان شهید به ذهن او می‌نشیند و در حالی كه اشك فراق، پهنای صورتش را گرفته بود، فضای كار به ذهنش می‌آید و در تهران حالت خود را با استاد هوشنگ ابتهاج سایه و آقای لطفی در میان می‌نهد. روایت سازنده اثر: ساخت «نینوا» به دیدگاه های من و برداشتی که به عنوان یک هنرمند از رخدادهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی دارد، برمی گردد. در سال هایی بعد از انقلاب و سال هایی که از جنگ می گذشت. من دوستان بسیار زیادی با عقاید مختلف با این قطعه پیدا کردم و خود مدیون قطعه نینوا هستم که در یک زمانی در ذهن من اتفاق افتاد. زمانی که من شاهد شروع جنگ بودم و همه داشتند در زمینه موسیقی برداشت خودشان را می کردند. ممد نبودی ببینی خواننده: غلام کویتی‌پور اینجا بشنوید درباره اثر: نوحه معروف «ممد نبودی ببینی» ریشه در نوحه ای بوشهری دارد و تمش را از آواهای حزین بوشهری وام گرفته . این اثر اول بار پس از آزادسازی خرمشهر توسط حسین فخری هم‌رزم شهید محمد جهان آرا بر سر مزارش خوانده شد و یکسال بعد توسط غلام کویتی‌پور همزمان با آزادسازی خرمشهر خوانده شد. نوحه معروف «ممد نبودی ببینی» سال‌های خیلی دور توسط جهانبخش كردی‌زاده در ایام محرم و صفر خوانده شده و همزمان با آزادسازی خرمشهر كویتی‌پور با الهام از ملودی این نوحه، آن را به این مناسبت خوانده است. دایه دایه وقت جنگه خواننده : میرزاپور بختیاری درباه اثر: قطعه لری «دایه دایه وقت جنگه» با صدای میرزاپور بختیاری برای خیلی از آنهایی که هنوز برنامه تلویزیونی«جنگ هفته» را به یاد دارند، بسیار خاطره انگیز است. این قطعه در روزهایی که مردم ایل بختیاری و بخش های بختیاری نشین و لرنشین استان های خوزستان و چهارمحال بختیاری بیش از پیش درگیر جنگ بودند، به دل بسیاری از مردم نشست و حس کردند که هنرمندان ایرانی هم در تب و تاب جنگ با آنها شریک و همراهند. زنده یاد سقایی هم این قطعه را خوانده است. هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی درباره زمینه ساخت آن می گوید: این ترانه یک ترانه بختیاری و بومی است و یک گروه محلی آن را اجرا کردند. سابقه این ترانه هم به نبردهای طایفه ای و جنگ جهانی اول و دوم برمی گردد. تا زمانی که این گروه این ترانه را اجرا نکرده بودند هیچ جا و هیچ رسانه ای به این نوع موسیقی نگاه نداشت. این گروه برای اولین بار بعد از انقلاب این ترانه را با اجرای جدید و تغییراتی که به آن داد باعث شد نگاه مسولین به موسیقی بومی در شاخه حماسی قویتر شود . دایه دایه وقت جنگه خلبانان خواننده: جمشید نجفی درباره اثر: «خلبانان، خلبانان ای امید و فخر ایران» . شنیدن این قطعه که به شکل دو زبانه (فارسی و ترکی) خوانده شد، از ماندگارترین قطعات دوران دفاع مقدس است و البتهادای دینی به دلاورمندان ارتش. سرود زیبای «خلبانان» به احترام همه هنرمندان هنوز شش ماه از جنگ نگذشته بود که هنرمندان در قالب موسیقی، قطعات حماسی و نوحه ها ضمن بیان احساس و ارادات شان با دفاع مقدس، سعی در بالا بردن روحیه جمعی داشتند. صادق آهنگران و غلام کویتی پور با صدای تحسین شده شان نغمه های حماسی را در قالب نوحه می خواندند و حالا بخشی از خاطره جمعی ما شده. «ای لشکر صاحب زمان»، «با نوای کاروان...» «ای شهیدان به خون غلتان خوزستان درود» و ... هنوز گوشه اذهان است. در کنار کویتی پور و آهنگران حسین فخری و حاج منصور اصفهانی نیز در این زمینه فعالیت چشمگیری داشتند. جا دارد یادی کنیم از مجید انتظامی ، کامبیز روشن روان ، حسام الدین سراج و محمد گلریز که از هنرمندان فعال در زمینه ساخت موسیقی دفاع مقدس بودند.
