بررسی باستانشناختی محققین باستان شناسی مدعی هستند که سازهایی را کشف کرده اند که مربوط به حتی 67 هزار سال پیش نیز می شود. البته این موضوع بسیار مورد بحث و مناقشه قرار گرفته است. در مواردی نیز در مورد اینکه تاریخ تولد این سازها به 37 هزار سال برسد، اتفاق نظر وجود دارد. بسیاری از این سازها از موادی ساخته شده اند که ماندگاری دراز مدت این سازها را تامین می کنند. در جولای 1995، "ایوان تورک" باستان شناس اسلوونیایی تکه استخوانی را در شمال غربی در پارک باستانی "دیوژه کوچولو" یافت که نام آن را "فلوت دیوژه کوچولو" گذاشت. "باب فینک" موسیقی شناس کانادایی با بررسی این ساز "استخوانی" که چهار سوراخ روی آن وجود داشت به این نتیجه رسید که این ساز توانایی اجرای 4 نوت مقیاس "دیاتونیک" را دارد. "دیاتونیک" به مقیاسی اطلاق می شود که 5 نوت و 2 شبه نوت را در خود دارد. برخی از پژوهشگران معتقد بودند این ساز که عمر آن بین 43 هزار و 400 سال تا 67 هزار سال است، قدیمیترین ساز دنیا بوده و با فرهنگ نانتدرتالها مرتبط است. باستان شناسان آلمانی نیز فلوتی ساخته شده از استخوان ماموت را در منطقه باستانی "سوآبیا" در بلندیهای "آلپ" کشف کردند که طبق تخمین آنها، عمر آن به 30 الی 37 هزار سال پیش می رسید. آنها معتقد بودند ساخت این فلوت به دوره پارینه سنگی می رسد. کاوشهای حفاری در شهر باستانی "اور" واقع در "سومر" در بین النهرین (جنوب عراق امروزی) خبر از کشف آلات موسیقیایی بسیار ارزشمند می دهند. این آلات شامل نه دستگاه بربط، 2 دستگاه چنگ، نوعی پرکاشن به نام "سیسترا" و سنج می باشند. همچنین تعدادی "نی انبان" که همان "بگ پایپ" امروز موسیقی اسکاتلند است در این شهر یافت شده است. در این "نی انبان" ها سوراخهای کناری جهت تولید انواع تونهای صدا تعبیه شده است. این کشف به اهتمام "لئونارد وولی" در دهه 1920 حاصل شد. با استفاده از کربن14، عمر این آثار بین 2600 تا 2500 قبل از میلاد مسیح تخمین زده شد. در منطقه "جیاهو" در استان "هنان" چین نیز، فلوتهای استخوانی کشف شد که محققین آنها را مربوط به 7 هزار تا 9 هزار سال پیش دانستند. این محققین فلوتهای مذکور را قدیمیترین فلوتهای کامل و قابل استفاده با توانایی اجرای کامل نتها دانستند. در جولای 1995، "ایوان تورک" باستان شناس اسلوونیایی تکه استخوانی را در شمال غربی در پارک باستانی "دیوژه کوچولو" یافت که نام آن را "فلوت دیوژه کوچولو" گذاشت. تاریخچه صاحب نظران عرصه موسیقی معتقدند که نمی توان زمان شناسی تاریخی دقیقی بر روی سازها داشت. مقایسه و طبقه بندی سازها به دلیل پیچیدگی ماهوی آنها بیشتر گمراه کننده خواهد بود. در هر حال پیشرفت صنعت ساخت سازها موجب کاهش این پیچیدگیها شده است. از طرفی دیگر، طبقه بندی سازها با توجه به نوع ساخت نیز ما را از حقیقت شناخت آنها دور می سازد. چرا که همه فرهنگها با سرعت به سمت پیشرفت در عرصه ساخت سازها حرکت می کنند. باستان شناسان بارها تلاش کرده اند که دو دستگاه ساز مشابه را از از دو فرهنگ در یک زمان مشابه مورد مقایسه قرار دهند اما توفیق نیافتند. چرا که تفاوت در ساختار، فرهنگ و صنعت مانع از تشخیص ارجحیت قدمت سازها می شود. "کورت شاس" موسیقی شناس معاصر شهیر آلمانی معتقد است که گاه شناسی موسیقی سال سال 1400 میلادی عملا با مشکل روبروست اما تاریخ پس از آن به دلیل روشن بودن وقایع و بدعتها قابل بررسی و تشخیص است. موسیقی بدوی و ما قبل تاریخ تاریخنگاران اروپایی تا قرن 19 میلادی از چگونگی خلق سازها افسانه ها نوشتند. از "یوبال" نوه "قابیل" که وی را "پدر همه چنگها و بربط ها" خوانده گرفته تا "پان" (خداى مزرعه وجنگل وجانوران وشبانان در افسانه یونان) که وی را مخترع فلوت اولیه و "عطارد" (یکى از خدایان یونان قدیم) که اولین بار از پوست لاک پشت در تکمیل بربط استفاده کرد. مورخان معاصر کنونی به جای روی آوردن به افسانه ها، به مبانی علمی انسانی و تاریخی روی آورده اند. این دسته معتقدند که هیچ تعریف پایه ای مبتنی بر تخصص، از این آلات و ابزار ارائه نشده و نام سازها و فلسفه آنها بر اساس پاره ای افسانه پوچ یونانی و رومی، تحویل ذهن انسانها داده شده است. مثل افسانه ای که مربوط به "هومو هابیلیس" است که قسمتی از بدن خود را کنده و آن تبدیل به فلان ساز می شود. در میان فرهنگهای مختلف، فرهنگهایی وجود دارند که بر اساس ماهیت روحی و مراسم و آداب و رقصهای قبیله ای، قومی و محلی خود سازهایی چون نی، فلوت و ترومپت را اختراع کردند. در بسیاری از موارد سنت آیینی و مذهبی استفاده از این سازها نه تنها کمرنگ نشده بلکه هنوز در میان مردم "چوکچی" (شمال شرقی سیبری)، روسیه شرق دور، بومیان "ملانزیا" (از جزایر گینه نو) و بخشهای مختلف افریقا رواج دارد. دستگاه "درام" (تجهیزات جاز) امروزی که شکلی سنتی در میان بومیان دارد آنقدر برای قبیله "واهیندا" از قبایل آفریقایی مقدس است که این قبیله نگاه کردن به "درام" را برای هر کسی جز رییس قبیله کشنده می داند. تاریخنگاران اروپایی تا قرن 19 میلادی از چگونگی خلق سازها افسانه ها نوشتند. از "یوبال" نوه "قابیل" که وی را "پدر همه چنگها و بربط ها" خوانده گرفته تا "پان" (خداى مزرعه وجنگل وجانوران وشبانان در افسانه یونان) که وی را مخترع فلوت اولیه و "عطارد" (یکى از خدایان یونان قدیم) که اولین بار از پوست لاک پشت در تکمیل بربط استفاده کرد. در هر حال، امروزه سازها از هر تیره و نژاد و فرهنگ و زیست بوم، در خدمت آوازهای وسیع و زیبا هستند. آوازهایی که خاستگاه آنها طبیعت مادری انسان است. آوازهایی از هر نژاد و رنگ و فرهنگ، که آسمانها را در نوردیده و در تمام هستی می پیچند. امروزه، سازها در همراهی با ملودی و تنظیم در خدمت دستان توانمند هنرمندان جهانی بر اریکه عرصه های جهانی نشسته اند.
