نَمَد نوعی بافته سنّتی زیراندازی است که با پشم تولید می‌شود. این هنر اصیل و کهن ، امروزه نیز همچنان در شهرهای چهارمحال بختیاری ، مازندران ، سمنان و خراسان همچنان بافتهمی شود. در این مقاله با تفسیر برخی از نقوش بکاررفته و رایج در این بافته آشنا خواهید شد. تصاویر و توضیحاتی که در این جا ارائه میگردد در حقیقت نمونه هایی از پروژه ای کلان است که تلاشی دامنه دار در گردآوری، تهیه و تدوینِ فرهنگ نمادهای قومی و بومی ایران را شامل می شود. پژوهشگرِ این فرهنگ نمادها، در سالهای متوالی و در طی پژوهشهای میدانی برآن شده که نمادهای موجود در سنت های نقش پردازی اقوام ایرانی را جمع آورد و هماره بدان امید دلبسته که در آینده به تهیه و تدوین فرهنگ نمادهای قومی و بومی فلات ایران دست یازد و بدان نائل آید. بنابراین تصاویری که در این مجموعه ارائه میگردد خُردَک جُستارهایی را در همان جهت شامل می شود؛ و در حقیقت بدینواسطه به مورد قضاوت و پرسشگریِ مخاطبان نهاده و گشایشِ بابی بر ارائه هایِ آینده را نوید می دارد. تصویر شماره 1 : یک گلِ سودار . تصویری تلفیقی از نمادِ چلیپا در وسط لوزیِ دور دارنده ی چشمِ بد که با مربعی که نمادِ تمامیتِ ارضی، زمین و در بُعدِ نمادهای روانِ انسانی به معنیِ روانِ محصور شده در کالبدِ انسانِ خاکی محصور شده است. با چهار گلِ آتشینِ خورشید در چهار گوشه ی چهارضلعیِ در بر گیرنده ی عناصرِ نقش. کار: نمد مالانِ غربِ مازندران. تصویر شماره 2 : نمد یک گلِ سودار با حاشیه ی دالبُری ؛ نقشِ هندسیِ وسطِ این نگاره که همانا « لوزی» است، از کهنترین روزگاران ، خاصه بر روی مُهرهای استوانه ایِ سده های نهم تا هشتمِ پیش از میلاد ترسیم می شده است. به احتمال قوی این نماد، نمایانگرِ « چشمی همه جا نگرنده» است و از خویشکاری ها و یا ویژه گیهای ایزدانِ باستانیِ مناطق بین النهرین و ایرانِ باستان اخذ گردیده است. نمونه ی شناخته شده ی این ایزدانِ باستانی که با ویژگیِ « همه جا نگرنده و به همه چیز آگاه» معرفی و شناخته می شده، « ایزدِ میثره» یا ایزدِ مهر بوده است. آنچه که در وسطِ این لوزی نقش شده، تنها موتیفهایی گیاهی است که به خاطرِ تزئین تصویر شده است. دو عنصرِ طرفینِ لوزی در فرهنگِ نمادهای بشری، خاصه در فرهنگهای شرقِ باستان، شکلی انتزاعی از مار – اژدها انگاشته شده است. کار: نمد مالانِ غرب مازندران. تصویر شماره 3 : نمدِ یک گُل با نقشِ بته جقّه – نقشِ گلِ پنج پر در میانِ دست ساخته ها و دست بافته های شیعیانِ ایرانی و سایرِ مللِ شیعه ی همجوار بسیار به چشم می نشیند. گویا این پنج پر بودن، حاصل و مأخوذ از اعتقاد ایشان به : پنج اصل دین و پنج تنِ آلِ عبا بوده است. نقشِ بته جقه که امروزه تنها به خاطرِ تزئین بر رویه ی برخی زمین پوشها و دستبافته ها نقش می شود، به خاطرِ شباهتش به « ترنج» [ که بعضاً همسان نیز پنداشته می شود] از توصیفی که در بسیاری از قصه های شفاهی از آن می شود و در برخی قصه های پهلوانی و حماسی نیز نقش ویژه و در خورِ توجهی ایفا می نماید، نمادِ پهلوانی، بزرگی و گهگاه نمادی از : « غایت» و کمال انگاشته می شود. زیرا در برخی از داستانهای شفاهی، دست یافتنِ به آن خوشبختی و سعادتی عظیم ، نصیبِ پهلوان می کند و برخی از پهلوانانِ داستانهای شفاهیِ البرز، برای دستیابی به آن از خانهای بسیار دشوار گذر می کنند و خطرات زیادی را بر خود هموار می سازند. شاید نقش نمودنِ ترنج یا بته جقّه در کنار نمادِ شیعیِ گلِ پنج پَر، اشاره به بزرگی و جایگاهِ ویژه ی « پنج تنِ آلِ عبا» بوده باشد و ایشان را همچون « گنجی ارزشمند» نمودار می سازد – کار: نمد مالانِ غربِ مازندران. تصویر شماره 4: نمدِ یک گل بته جقّه ای با حاشیه ی هفت و هشت – برخی از نمدها به خاطر ساخته شدن برای مساجد و وقف شدن برای استفاده ی عمومی در مساجد و تکایا، از اعدادِ نمادین برخوردارند. در این نمد یک نمادِ چشم زخم در وسط نقش شده که به منظور دور داشتنِ چشم بد از بنای مذهبی است و در کنار آن دوازده ترنج نقش گردیده که به نظر می رسد، نمادی از دوازده تن امامانِ شیعیان (ع) باشد. کار : نمدمالان غرب مازندران.
