شهر رشت در پیش از اسلام و دست كم در دوره ساسانیان وجود داشته است. در زمانی كه حكومت ساسانی رو به فروپاشی می‌رفت، حكمرانی مستقل این دیار را گیلانشاه می‌نامیدند. مدرسه شاپور این مدرسه، از بناهای اوایل دوره پهلوی است كه در سر راه رشت - انزلی قرار دارد و اولین‌مدرسه به شیوه امروزی و با معماری نوین در گیلان است كه در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است. مدرسه قدیمی معروف به شهید بهشتی مربوط به دوره قاجار نیز در رشت قراردارد. آرامگاه میرزا كوچك‌خان جنگلی آرامگاه میرزا كوچك‌خان جنگلی معروف به سردار جنگل در جنوب‌رشت واقع شده است. این آرامگاه كوچك و با اهمیت مورد عنایت و توجه مسافران و مردم است كه با سادگی و زیبایی بر روی قبر میرزا كوچك خان جنگلی احداث شده است. مسجد صفی این مسجد از بناهای مذهبی زیبای شهر رشت است كه بنای اصلی آن در دوره صفویه‌ساخته شده است. وجه تسمیه این مسجد به محمد میرزا معروف به صفی میرزا، پسر بزرگ شاه عباس معروف‌است. این محل كه قتلگاه شاهزادگان جوان و بی‌گناه بود، به دستور شاه‌عباس، «شهیدیه« نامگذاری شد. مسجدصفی دارای كاشی‌كاری و گچبری های زیبایی است و به دلیل قدمت تاریخی اهمیت فرهنگی، هنری و جهانگردی دارد. روستای كیاشهر این روستا در طول زمان پیشرفتی شگرف داشته و به شهر تبدیل شده است. كیاشهر در كنار مردابی زیبا آرمیده است و پوشش گیاهی و هوای دل‌انگیزی دارد. اسكله چوبین مرداب كلبه‌هائی برای اتراق و ماهیگیری دارد. در پارك جنگلی نزدیك دریا نیز مهمانسرا و رستورانی برای آسایش مسافران ساخته شده است. این روستا یكی از زیباترین چشم‌اندازهای طبیعی استان گیلان است. گنبد پیر محله این بقعه در 4 کیلومتری جنوب غربی شهرستان کلاچای واقع است و دوره ساخت آن به زمان کیاییان و حکومت صفویه تعلق دارد و در دوره قاجاریه و معاصر مرمت شده است. بقعه امیر بنده دارای اتاق میانی و ایوان های جانبی است و ستون های چوبی ساده و لاچ لنگری در حاشیه ایوان به کار رفته است. پلان بنا مستطیل شکل و بام آن سفالینه است . دامنه بام و سر ستون ها چکش برگردان های ظریف دارد . اضلاع آن 17×12 متر طول دارند. سر تربت امام در نواحی سمام اشکورات محلی به نام کشاچاک محلی وجود دارد که مدفن عده ای از سلاطین و سادات کیایی است. این مجموعه در قرن 10 هجری قمری شکل گرفته و بانی آن نیز میرزا علی کیا است. سلطان محمد کیا، میرزا علی کیا و پری سلطان و حسنی در این محل مدفون شده اند. خانه ابریشمی خانه ابریشمی از بناهای زیبای عصر قاجار و در محله صیقلان رشت واقع است. این خانه دارای دو تالار به نام های چینی خانه و تالار آیینه است. هر یک از تالارها با تزئینات پر کار آرایش یافته اند. در تالار چینی خانه ظروفی منقوش به نقش گل و مرغ، در دوایری که با گچ بری ها احاطه شده، به جای گرفته اند. از دیگر قسمت های این بنا تالار آیینه با آینه کاری های دقیق و ظریف است. تزئینات بی شمار سقف، گیلویی ها، طاق ها، طاقچه ها و سردرها به همراه گچ بری های ظرفی در اطراف پیش بخاری این بنای مسکونی را در ردیف زیباترین منازل دوره قاجاریه قرار داده است. از آنجا که این بنا در گذشته به حاجی میرزا ابریشمی تعلق داشت. امروزه نیز با نام صاحب اولیه آن خوانده می شود. پل خشتی لوشان این پل در شهرستان لوشان جنوبی ترین شهر استان گیلان و در مسیر رشت – قزوین در فاصله 93 کیلومتری مرکز استان- روی رودخانه شاهرود (یکی از شاخه های سفید رود ) ساخته شده است. رابینو درباره این پل می نویسد: پل لوشان دارای 4 دهانه به ابعاد مختلف و نیز موج برگردان هایی در سمت پایه ها است. کوره پوش هایی در میان پایه از سنگینی پل می کاهد و در مواقع افزایش سطح آب گذر رود را تسهیل می کند. طول کلی این پل 100 متر و عرش آن هفت متر است. در دو طرف مسیر عبور عابر، جان پناه وجود دارد و کف پل با قلوه سنگ فرش شده است. پل لوشان پس از زلزله سال 1369 توسط اداره کل میراث فرهنگی گیلان مورد بررسی اساسی قرار گرفت. ییلاق های واقع در مسیر دره رودخانه پل رود دره بسیار زیبای پل رود پس از گذشت از روستای دیماین به نواحی ییلاقی این ناحیه می رسد. دره پل رود در محل طولا به دو شاخه تقسیم می شود و هر یک به ییلاق واقع در مسیر خود می ریزد. این ییلاق در دره بسیار زیبای پل رود قرار دارد. کاروانسرای لات كاروانسرای لات كه نزد اهالی به كاروانسرای شاه عباسی نیز شهرت دارد در فاصله ۳۵ كیلومتری جنوب شهرستان رشت واقع شده است. این كاروانسرا فاقد كتیبه است. ولی براساس‌متن‌های تاریخی، به دستور «منوچهر خان معتمدالدوله« در سال ۱۲۴۶ هجری قمری ساخته شده است. این كاروانسرا حیاطی مربع شكل با هفت صفه و اتاق دارد. دروازه كاروانسرا در ضلع شرقی آن قرار دارد و مصالح آن نیز از آجر و ملاط ساروج است. رود دیناچال این رود از محلی به نام «شیرگلی« سرچشمه می‌گیرد. در طول مسیر، شاخه‌های فرعی كوچكی به آن‌می‌پیوندند. شیب كوهستانی این رود ملایم است و مسیر آن پس از یك خم بزرگ، به سوی جنوب سرازیر شده و وارد ناحیه جلگه‌ای می‌شود و به صورت چند شاخه به دریا می‌ریزد. چشمه آب شور لاکان در میانه جاده رشت - لاكان، در شرق روستای آقاداناپیر، جنگل انبوه و زیبا دامن‌گسترده است. چشمه آب شورلاكان، در دل این جنگل و در جنوب رشت قرار دارد. آب چشمه در حوضچه‌ای باتلاقی می‌ریزد. دیواره‌های چشمه از رسوب‌های آهكی پوشیده است. آب چشمه به علت برخورداری از نمك‌فراوان، شور است و به همین سبب «آب شور» نیز نام گرفته است. مردم منطقه، چشمه را مقدس می‌دانند و در فصل تابستان برای درمان بیماری های پوستی با آب چشمه حمام می‌كنند. بقعه شاه میل لرزان این بقعه در دهکده شاه میل لرزان خطبه سرا واقع و مدفن امام سلطان محمود شاه دینوری از اولاد زین العابدین (ع) است. این بقعه به دلیل لرزش ستون چوبی از جنس صندل که در اتاق حرم قرار دارد و دارای لرزش است، چنین نام گرفته است. اتاق آرامگاه در وسط قرار دارد و ایوان هایی در اطراف آن واقع است. اتاق آرامگاه در وسط قرار دارد و ایوان هایی در اطراف آن واقع است. اتاق حرم از داخل هشت ضلعی و دارای گنبدی است که در داخل آن آیات قرآنی نوشته شده است. در قسمت بالای گنبد نقش ترنج 18 قسمتی دیده می شود. صندوق بقعه دارای گره چینی مشبک حصیری و طرح های حکاکی است. از تزئینات بنا می توان از ستون های چوبی یخ زده و سر ستون‌دار نام برد. زنجیر و قندیل بقعه از کارهای چوبی منحصر بفرد استان است. در شمال بنا مسجدی وجود دارد. آرامگاه آقا سید دانیال (خشت مسجد) این آرامگاه در محله كوچصفهان رشت واقع شده است. مزار امام زاده در بنایی به شكل مستطیل قرار دارد كه بنام «خشت مسجد» معروف است. غرفه زنانه در جانب شمالی قرار داردكه بدنه آن با طرح‌های زیبای ستاره‌های هشت‌پر و مانند آن‌ها زینت یافته است. سنگ قبر بنا مرمری است و درچهار سوی آن كتیبه‌ای به تاریخ ۱۰۲۳ هجری قمری حك شده است. این امامزاده را از نوادگان امام موسی كاظم (ع) می‌دانند. خانه میرزا کوچک جنگلی بعد از 85 سال که خانه میرزا کوچک جنگلی به صورت مخروبه ای درآمده بود با پیگیری های صورت گرفته از سوی بنیاد پژوهشی فرهنگی میرزا کوچک جنگلی در سال 1382 از طرف شورای شهر رشت برای انجام خدمات تاریخی فرهنگی در اختیار بنیاد ذکر شده قرار گرفت. بنیاد نیز به عنوان یک سازمان غیر دولتی، غیر سیاسی، غیر انتفاعی (سازمان مردم نهاد ) با کمک های مردمی و یاری ادارات مربوطه خانه را با استناد به اسناد و عکس های جمع آوری شده به همان صورت اول بازسازی کند. اکنون نیز که توانسته کتابخانه، مرکز اسناد، تندیس و موزه میرزا کوچک جنگلی را به بهره برداری برساد به موفقیت های روزافزون خود مباهات می ورزد. امامزاده هاشم امامزاده هاشم در محلی به همین نام و در 30 کیلومتری جنوب رشت در جاده رشت – تهران واقع است. بنا به گفته رابینو این بقعه در زمان شاهزاده منوچهر خان معتمد الدوله حاکم وقت گیلان به طور گسترده بازسازی شد. در جریان جنگ جهانی اول و مبارزات میرزا و یارانش این بقعه آسیب فراوان دید و برای آخرین بار زلزله سال 1369 صدمات جدی بر آن وارد ساخت، بقعه امامزاده هاشم در سال های اخیر به طور گسترده بازسازی و مرمت شده و تاسیسات آن گسترش یافته است پل گازروبار این پل در جاده رشت به صومعه سرا بر سر رودخانه گازروبارساخته شده و شالوده آن به دوره صفوی و قاجار باز می گردد. پل گازرودبار دارای یک دهانه اصلی و دو دهانه فرعی کوچک است. مصالح به کار رفته در آن آجر با ملات گچ در طاق ها سنگ ساروج در پایه ها است. این پل به دستور حاجی یوسف بگلوری در دوره قاجار بازسازی شد. دانای علی بقعه دانای علی در محله چمار سرای رشت و در وسط خیابان بیستون واقع است. به نقل از پیران قوم، این بقعه از آن پیری دانا و مومنی پرهیزگار است که به مقام طی الارض رسیده و نمازهای روزانه خود را در مکه معظمه می خواند. ساختمان بقعه کوچک از آجر و آهن است و با سنگ مرمر کاشی های مکتوب و منقوش تزئین شده است. گنبد کاشی کاری شده بقعه با طرح کلاه درویشی به تقلید از گنبد شیخانه در لاهیجان ساخته شده است. عمارت کلاه فرنگی این عمارت که در میان پارک شهر رشت (باغ محتشم) جای گرفته از بناهای زیبای شهر رشت به شمار می آید. رودخانه گوهر رود با انحنای خاصی از جنوب ساختمان و باغ عبور کرده و زیبابی محیط اطراف بنا را دو چندان می سازد. باغ محتشم و عمارت کلاه فرنگی در زمان محمد صادق خان اکبر سردار محتشم ملقب به سردار معتمد ساخته شد. این بنا از بیرون سه طبقه به نظر می آید. در حالی که از داخل دارای چهار طبقه است. در اطراف ساختمان در طبقات اول و دوم 18 ستون چوبی کار گذارده شده که بام و بالکن طبقه دوم را روی خود استوار می دارند طبقات اول و دوم هر یک دارای دو اتاق است. این اتاق ها هر یک به وسیله پنجرهایی نورگیری داخلی و تهویه مناسب هوا را در فصل گرم سال ممکن می سازند. عمارت کلاه فرنگی یک بنای چند ضلعی است. همین مساله ظاهر زیبایی به ساختمان می بخشد و از یکنواختی نمای بیرون آن جلوگیری می کند. بلندترین اتاق این عمارت هشت گوش و از هر سو دارای پنجره هایی است که رو به باغ باز می شود. مصالح به کار رفته در این بنا آجر، چوب و گچ است. از سفال های خمره ای قرمز رنگ نیز برای پوشش بام استفاده شده است. عمارت کلاه فرنگی مدت ها محل سکونت حاکمان و فرمانداران شهر رشت بود و بارها به دست تعمیر و مرمت سپرده شد. در سال 1374 این عمارت به مدیریت میراث فرهنگی گیلان واگذار گردید و امروزه از آن به عنوان مرکز آموزش هنرهای سنتی استفاده می شود. منبع:bartarinha.ir
