كوروساوا كارگردان افسانه‌اي سينماي ژاپن

براي دهمين سال‌روز درگذشت


«آكيرا كوروساوا»، كارگردان، تهيه‌كننده و فيلم‌نامه‌نويس افسانه‌اي سينماي ژاپن 10 سال قبل در ششم سپتامبر 1998 در سن 88 سالگي درگذشت.



« كوروساوا» روز بيست‌وسوم مارس 1910 در حومه توكيو، پايتخت ژاپن متولد شد. در نوجواني در روزنامه‌هاي تندرو مقاله مي‌نوشت و هم‌زمان استعداد خود را در ادبيات و نقاشي دنبال مي‌كرد.



«كوروساوا» در سال 1924 در يك استوديو فيلم‌سازي ژاپن به‌عنوان دستيار كارگردان مشغول به‌كار شد و اولين تجربه كارگرداني‌اش را با ساخت فيلم «سانشيرو سوگاتا» به‌دست آورد.



اگرچه فيلم‌هاي بعدي «كوروساوا» با نظارت شديد دولت زمان جنگ ژاپن ساخته شدند و اغلب موضوعات ملي‌گرايانه داشتند، با اين‌حال او در اولين فيلم خود پس از جنگ با نام «تاسفي براي نوجوانان‌مان نيست» به انتقاد از دولت ژاپن پرداخت.



«كوروساوا» فيلم‌هاي زيادي درباره ژاپن ساخت كه «فرشته مست» و «سگ ولگرد» از آن جمله‌اند. با اين‌حال شهرت جهاني اين كارگردان با ساخت فيلم «راشومون» به‌دست آمد كه با كسب شير طلايي جشنواره ونيز، توانست نامي براي خود در عرصه جهاني دست‌وپا كند.



تكنيك سينمايي «كوروساوا» در ساخت فيلم‌هايش منحصربه‌فرد بود و در دهه 50 سبك جديدي از خود بدعت گذاشت. او عقيده داشت كارگذاشتن دوربين‌ها در فواصل دور از بازيگر، عملكرد آنان را بهتر خواهد كرد. او همچنين علاقه خاصي به استفاده از چند دوربين و ضبط يك صحنه از زواياي مختلف داشت.



ديگر شاخصه فيلم‌سازي «كوروساوا»، علاقه‌اش به استفاده از عناصر آب‌وهوا براي عمق بخشيدن به فضاي حاكم بر فيلم‌اش بود. سرما، مه، برف و باران در اغلب ساخته‌هاي او به چشم مي‌خوردند. ديگر رويكرد قابل توجه فيلم‌هاي «كوروساوا»، وسعت تأثيرهاي هنري اوست. بعضي از داستان‌هاي او اقتباس از آثار «ويليام شكسپير» هستند. براي مثال «آشوب» براساس «شاه لير» است و «سرير خون» براساس«مكبث» و «خواب بد» برگرفته از «هملت» هستند.



«كوروساوا» براي ساخت فيلم‌هايش از آثار ادبي روسيه نيز بهره گرفت، مانند «ابله» اثر «داستايوفسكي» و «در اعماق» نوشته‌ «ماكسيم گوركي». با اين‌حال رمان «مرگ ايوان ايليچ» نوشته «لئو تولستوي» بيش از همه او را تحت‌تأثير قرار مي‌داد.



با وجود اين‌كه بسياري از منتقدين ژاپني معتقدند كه «كوروساوا» "خيلي غربي" بود، اما او عميقا تحت‌تأثير فرهنگ ژاپن قرار داشت. فيلم «ريش قرمز» نقطه عطفي در كارنامه سينمايي او محسوب مي‌شود كه آخرين فيلم سياه و سفيد او نيز بود.

« كوروساوا» روز بيست‌وسوم مارس 1910 در حومه توكيو، پايتخت ژاپن متولد شد. در نوجواني در روزنامه‌هاي تندرو مقاله مي‌نوشت و هم‌زمان استعداد خود را در ادبيات و نقاشي دنبال مي‌كرد.



بعد از اقدام به خودكشي نافرجام، «كوروساوا» فيلم‌هاي ديگري ساخت و با وجود شهرت بين‌المللي، در داخل ژاپن كمتر استوديو فيلم‌سازي حاضر به حمايت مالي از پروژه‌هايش مي‌شد. فيلم «درسو اوزالا» كه اوايل قرن بيستم در صربستان در جماهير شوروي سابق ساخته شد، تنها فيلم «كوروساوا» بود كه در خارج از ژاپن و به زبان غيرژاپني ساخته شد. اين فيلم اسكار بهترين فيلم غيرانگليسي را براي او به‌همراه آورد.



پس از آن «كوروساوا» به‌همراه «جورج لوكاس» و «فرانسيس فورد كوپولا»، فيلم «كاگه‌ موشه» را ساختند كه اين فيلم موفق شد جايزه نخل طلاي جشنواره كن را در سال 1980 به‌دست آورد.



اما بزرگ‌ترين پروژه فيلم‌سازي سال‌هاي پاياني اين كارگردان بي‌ترديد فيلم «آشوب» بود كه نسخه سينمايي از شاهكار «شاه لير» شكسپير محسوب مي‌شد. اين فيلم كه نامزدي بهترين كارگرداني اسكار را براي كوروساوا به‌همراه آورد، بيش از يك دهه جلب حمايت مالي آن به‌طول انجاميد كه امروزه به گفته بسياري از منتقدان، آخرين شاهكار «كوروساوا» به‌شمار مي‌آيد.



او در دهه 90 سه فيلم ديگر ساخت كه شخصي‌تر از ديگر آثار قبلي او بودند. فيلم «روياها» كه براساس يك‌سري توصيف‌ها براساس روياهاي اوست، فيلم «هيجان در اوت» كه خاطرات او درباره بمباران اتمي ناكازاگي است و آخرين فيلم او با نام «مادادايو» كه داستان يك معلم بازنشسته و دانش‌آموزان سابق او است.



«كوروساوا» روز ششم سپتامبر 1998 در سن 88 سالگي بر اثر سكته مغزي در توكيو درگذشت. پس از مرگ او، آخرين پروژه‌اش با نام «پس از باران» توسط نزديك‌ترين دوست‌اش «تاكاشي كونيرو» ساخته شد.



«كوروساوا» طي چند دهه فيلم‌سازي موفق شد جوايز معتبري از جشنواره‌هاي بين‌المللي به‌دست آورد كه بخشي از آنها عبارتند از:



*جايزه اسكار بهترين فيلم غيرانگليسي در سال 1951 براي «راشومون»

*جايزه اسكار بهترين فيلم غيرانگليسي در سال 1975 براي «درسو اوزالا»

*جايزه افتخاري آكادمي اسكار براي يك عمر دستاورد سينمايي در سال 1990

*نامزد بهترين كارگرداني اسكار براي فيلم «آشوب» در سال 1986

*جايزه بهترين فيلم‌نامه از آكادمي فيلم ژاپن در سال 2001 براي «آمه آگارو»

*جايزه بهترين فيلم خارجي از جوايز آكادمي فيلم انگليس (بافتا) در سال 1987 براي «آشوب»

*جايزه بهترين كارگرداني از جوايز بافتا در سال 1980 براي «كاگه‌موشه»

*جايزه خرس نقره‌اي بهترين كارگرداني جشنواره برلين در سال 1959 براي «دژ پنهان»

*جايزه فدراسيون بين‌المللي منتقدين فيلم از جشنواره برلين در سال 1959 براي «دژ پنهان»

*جايزه ويژه سناي برلين از جشنواره فيلم برلين در سال 1954 براي «زندگي»

*چهار جايزه بهترين فيلم از جوايز ربان آبي ژاپن براي «آشوب»، «كاگه‌موشه»، «ريش‌قرمز» و «دژ پنهان»

*نخل طلاي جشنواره كن در سال 1980 براي «كاگه‌موشه»

*جايزه بهترين فيلم خارجي جوايز سزار فرانسه در سال 1981 براي «كاگه‌موشه»

*سه جايزه بهترين كارگرداني از جوايز سينمايي ديويد دي دوناتلو ايتاليا براي فيلم‌هاي «آشوب»، «كاگه‌موشه» و «درسو اوزالا»

*نشان يك عمر دستاورد سينمايي از انجمن كارگردانان آمريكا در سال 1992

*جايزه انجمن منتقدين فيلم فرانسه در سال 1978 براي «درسو اوزالا»

*دو جايزه بهترين فيلم خارجي از انجمن روزنامه‌نگاران فيلم ايتاليا براي فيلم‌هاي «درسو اوزالا» و

«كاگه‌موشه»

اما بزرگ‌ترين پروژه فيلم‌سازي سال‌هاي پاياني اين كارگردان بي‌ترديد فيلم «آشوب» بود كه نسخه سينمايي از شاهكار «شاه لير» شكسپير محسوب مي‌شد. اين فيلم كه نامزدي بهترين كارگرداني اسكار را براي كوروساوا به‌همراه آورد

*جايزه بهترين كارگردان سال از انجمن منتقدين فيلم لندن در سال 1958 براي «آشوب»

*نشان يك عمر دستاورد سينمايي از انجمن منتقدين فيلم لس‌آنجلس در سال 1985

*جايزه افتخاري دستاورد سينمايي جشنواره فيلم مسكو در سال 1979

*جايزه فدراسيون بين‌المللي منتقدين فيلم جشنواره مسكو در سال 1975 براي «درسو اوزالا »



*جايزه ويژه جوايز فيلم‌هاي ورزشي نيكان براي مجموعه آثارش در سال 1998

*راه‌اندازي جايزه «آكيرا كوروساوا» در جشنواره فيلم سانفرانسيسكو در سال 1986

*جايزه سازمان بين‌المللي سينماي كاتوليك از جشنواره سن‌سباستين در سال 1985 براي «آشوب»

* شير طلايي افتخاري جشنواره ونيز در سال 1982

*جايزه جايزه سازمان بين‌المللي سينماي كاتوليك از جشنواره ونيز در سال 1965 براي «ريش قرمز»

*شير نقره‌اي جشنواره ونيز در سال 1954 براي «هفت سامورايي»

*شير طلايي جشنواره ونيز در سال 1951 براي «راشومون»

*نشان ارزشمند «لژيون دو اونور» فرانسه در سال 1984