مدرسه ها باز شده و بسیاری از والدین خوشحال اند که فرزندشان پا به عرصه تعلیم و تربیت می گذارد اما کم نیستند والدینی که به دلیل مشکل کودک خود مهر خود را با غم و غصه ها آغاز کردند و نمی خواهند فرزندشان به مدارس خاص فرستاده شود. گفتگوی ما با دکتر حمیدرضا پوراعتماد* به همین بهانه است که در ادامه میخوانید: آیا واقعا ایجاد مدارس اوتیسم و فرستادن این بچه ها به آنها به نفع شان است؟ - قطعا نه، خوشبختانه یکی از نقاط قوت دولت فعلی مسئله ساماندهی سلامت است و کارهای خوبی انجام شده اما متاسفانه هنوز هم بسیاری از مسائل در کشور ما فرهنگ سازی نشده و جای کار دارد. یکی از این مسائل که باید هر چه سریع تر مورد توجه قرار گیرد بحث اوتیسم و لزوم حضور کودکان اوتیستیک با شناخت بالا در جامعه و در مدارس عام است. ایجاد مدارس اوتیسم تهدیدی برای آینده این کودکان است. آیا این بچه ها می توانند به مدارس عادی بروند؟ - اگر شناخت شان کامل شده باشد، چرا که نه. اوتیسم نوعی اختلال عصبی روانشناختی و رشدی است که در آن کودکان از 3 بُعد اجتماعی و ارتباطی (یعنی مهارت در برقراری ارتباط با گروه همسالان)، شناخت هیجان ها و بیان آن و مهارت های شناختی (یعنی مشکل توجه و حافظه و تمرکز و رفتارهای اضافه) دچار مشکل می شوند. در سنین پایین یعنی قبل از 3 سالگی وقتی کودک تشخیص اوتیم می گیرد، می توان از طریق آموزش های انفرادی در خانه و به کمک مادر مشکل های رفتاری - شناختی او را تا حدودی حل کرد به نحوی که در سن مدرسه کودک حتی از همسالان خود هم از نظر شناختی بهتر است. این کودک مهارت های پیش دبستان و دبستان را کسب کرده و تا حدودی توجه دارد و می تواند سر کلاس بنشیند اما برای ارتباط های اجتماعی مهارت ندارد. تنها دلیل این موضوع نیز حضور نداشتن کودکان در اجتماع است. یعنی به دلیل نداشتن همین مهارت کودکان اوتیستیک را باید در مراکز خاص نگهداری کرد؟ - نه، متاسفانه اطلاعات و دانش عمومی نسبت به اوتیسم در کشور ما پایین است و آحاد جامعه و آموزش و پرورش ابتدایی این وظیفه را متقبل نشده و نپذیرفته اند که کودکان اوتیستیک با شناخت بالا اگر در جمع حضور یابند مشکل هایشان حل می شود. این ناآگاهی و مسئولیت ناپذیری در کنار هم و مهمتر از آن همکاری نکردن والدینی که کودک اوتیستیک آنها نسبتا بهبود یافته، باعث شده دانش عمومی در رابطه با اوتیسم بالا نرود و امید به بهبود و احساس مسئولیت وجود نداشته باشد. متاسفانه ما ایرانی ها فردگرا و در نهایت خانواده گرا هستیم. همه چیز را برای فرزند خود می دانیم و می پسندیم. باید این فرهنگ را عوض کنیم و بیابیم. حرف بزنیم که بچه من روی طیف اوتیسم بوده، با او کار کردم و الان به مدرسه آمده. چقدر خوب می شود اگر آموزش و پرورش مدارس را به پذیرفتن کودکان اوتیستیک ملزم کند و روی میز هر مدرسه ای اطلاعیه ای در مورد اوتیسم وجود داشته باشد تا والدین و اولیای مدرسه در مورد آن بدانند. متاسفانه اگر کودک اوتیستیک را از جامعه دور کنیم، به مرور گوشه گیر می شود و به جای آن که نیروی مولد باشد، مصرف کننده خواهد شد. در جامعه ما هنوز کودکان اوتیستیکی که از لحاظ شناختی - رفتاری بدون مشکل هستند و باید در جامعه حاضر شوند تا ضعف های شان کمتر شود، پذیرفته نمی شوند. این در حالی است که در تمام دنیا این کودکان با یک همراه یا مربی سایه در جامعه حاضر می شوند تا بتوانند به تدریج خود را با اجتماع سازگار کنند و مهارت های را بیاموزند. مربی سایه کیست؟ - معلم سایه فردی است که اوتیسم را می شناسد، مدتی مربی اوتیسم بوده و آموزش های مربیگری اوتیسم را دیده است. این فرد قاعدتا باید روانشناسی خوانده باشد، شخصیت باز و منعطف داشته و برونگرا باشد. وی باید کودک را در محیط های اجتماعی مثل مهد یا مدرسه همراهی کند و در هفته های اول کودک را آرام نگه دارد تا متوجه دنیای اطرافش شود. در ماه های اول کودک باید در محیط عادی با کودکان دیگر همگن شود. ممکن است کودک در این مدت ارتباط تنگاتنگی با دیگر کودکان برقرار نکند اما به محض اینکه با گروه همسالان ادغام شد باید مهارت های ارتباطی را به او آموخت. کودکان اوتیستیک در بازی های قاعده مند که استدلال اجتماعی حکم می کند کندتر عمل می کنند. معلم سایه در این شرایط باید سرعت کودک را به دیگر کودکان برساند و به مرور که کودک توانست داد و ستد اجتماعی کند، نقش خود را کمرنگ کند و به مرور حذف شود. کدام کودکان مربی سایه می خواهند؟ - کودکان اوتیستیک، کودکان مبتلا به تاخیرهای رشدی، کودکان با اختلال های یادگیری و کودکان مبتلا به بیش فعالی به معلم سایه نیاز دارند. مهارت معلم سایه برای تمام این کودکان یکسان نیست. معلم سایه، به یک کودک اوتیستیک روابط اجتماعی و به کودک بیش فعال، خودکنترلی را می آموزند. چرا جامعه ما پذیرای مربی سایه نیست؟ - واقعیت این است که اوتیسم در کشور ما سیاسی شده است. در رسانه برای اطلاع رسانی در مورد اوتیسم کودکی که اوتیسم شدید دارد، نشان داده می شود یا موردی که در دوران کودکی آموزش کافی ندیده و کنار اوتیسم مشکل های دیگری مثل تاخیر هوشی یا صرع دارد نشان می دهند اما واقعیت این است که نباید تنها روی این عده تمرکز کرد زیرا در این شرایط برداشت جامعه منفی خواهد شد. به همین دلیل است که تا به کسی می گوییم فرزند شما روی طیف اوتیسم است، گارد می گیرد. درصد زیادی از کودکان اوتیستیک اینگونه نیستند و بالای 70 درصد کودکان اوتیستیکی که آموزش می بینند، به مدارس عادی راه می یابند و حتی وارد مدارس استعدادهای درخشان می شوند. بیایید نگاه خودمحور و فرهنگ اشتباه مان را اصلاح کنیم و به حقوق دیگر کودکان، همانند حقوق فرزندان مان احترام بگذاریم.
