چند ساعتی از میهمانی می گذرد، بزرگترها مشغول خوش و بش هستند و بچه ها هم مشغول بازی. ناگهان صدای داد و بیداد بچه ها بلند می شود و فرزند شما با صدایی بلند می گوید: «کله پوک!» ... یکباره موجی از افکار و برخوردهای احتمالی با فرزندتان به ذهن تان هجوم می آورد: این که به حرفی که زده شود توجهی نشان ندهید؛ به فرزندتان تذکر بدهید که حرف بد نزند؛ فرزندتان را مجبور به عذرخواهی کنید؛ از او بخواهید برای دقایقی از اتاق خارج شود و ... بیان ناسزا یا فحش توسط کودکان اتفاق خوبی نیست و اغلب والدین به خاطر پیامدهای منفی اجتماعی آن، نسبت به تغییر دادن اینگونه رفتارها در فرزندشان حساس هستند؛ و البته بعید به نظر می رسد پدر و مادری وجود داشته باشند که تا به حال فرح ناشایست یا ناسزایی از فرزندشان نشنیده باشند! پس اگر دیگر نمی خواهید واژه رکیکی از زبان فرزندتان بشنوید، بهتر است با روش برخورد مناسب آشنا شوید. علت ناسزا گفتن فرزندتان را پیدا کنید توجه داشته باشید که برای یافتن برخورد مناسب با یک رفتار، قبل از هر چیز باید دلایل بروز آن رفتار را شناسایی کنید. پس از خود و فرزندتان بپرسید که چرا این حرف را زده است؟ ممکن است فرزندتان به دلایل مختلفی ناسزا گفته باشد که هر کدام برخوردهای متفاوتی را می طلبد. 1- سنجش پیامد ناسزا گفتن اغلب بچه ها هر چیز جدیدی را که یاد می گیرند، برایشان جذاب و جالب است. ممکن است فرزند شما هم به تازگی حرف بدی را یاد گرفته و فقط به این دلیل آن را تکرار می کند که واکنش شما یا پیامدهای رفتارش را بسنجد. 2- تخلیه روانی ممکن است فرزندتان دچار عصبانیت، تنش و فشار روانی شده و از پرخاشگری و ناسزاگویی به عنوان راهی برای آرام شدن و تخلیه خودش استفاده می کند. 3- تحت تاثیر قرار دادن اطرافیان ممکن است فرزندتان به این دلیل که از توجه کافی شما برخوردار نبوده، بخواهد با برخی رفتارهای منفی، توجه تان را به سمت خود جلب کرده یا به شما شوک وارد کند. البته برای کودکان سنین بالاتر، گاه ناسزا گفتن ها با هدف اثبات بزرگتر شدن، نشان دادن ورود به دنیای بزرگسالان و یادآوری استقلال انجام می شود، به خصوص اگر فرزندتان از رفتار شما آموخته باشد که کاربرد فحش یکی از ویژگی های دنیای بزرگسالان به حساب می آید! 4- تاثیرپذیری از محیط اگر فرزندتان در محیطی زندگی می کند که اطرافیانش به این شکل صحبت می کنند، پس جای تعجب نیست که از آنها تاثیر بپذیرد و او هم ناسزا بگوید. او ممکن است این حرف ها را از خود شما یا از مهد کودک، مدرسه، بچه های فامیل و حتی برنامه های تلویزیونی یاد گرفته باشد. 5- لجبازی ممکن است ناسزا گفتن فرزند شما به مشکلات رفتاری مثل لجبازی برگردد. بچه های لجباز می دانند که ناسزا گفتن کار بدی است و اطرافیان را ناراحت می کند. آنها دقیقا به همین دلیل شروع به ناسزاگویی می کنند تا والدین و محیط اطرافشان را طبق نظر خودشان کنترل کنند. 6- بیماری های جسمی بعضی بیماری های جسمانی هم می تواند سبب ایجاد اضطراب در کودکان شده و باعث پرخاشگری و ناسزاگویی شود. به عنوان مثال بیماری پرکاری تیرویید باعث می شود کودک زمینه بیماری گونه ای از اختلالات اضطرابی و افسردگی پیدا کند که خود این عامل، زمینه ای برای فحاشی کودکان است. اگر تا اینجا توانسته اید علت ناسزاگویی فرزندتان را شناسایی کنید، نصف راه را آمده اید. حال سعی کنید به طور جدی به حذف عواملی که سبب شده فرزندتان حرف بد بزند بپردازید. مثلا با توجه بیشتر به او، زمینه لجبازی و ایجاد تنش را در او کم کنید؛ یا با کنترل معاشرت ها و برنامه های تلویزیونی، محیطی آرام و عاری از حرف های ناپسند برای او تدارک ببینید؛ یا اگر دچار بیماری خاصی است، به دنبال درمان هر چه سریع تر آن باشید. * وقتی می خواهید اصلا حرف بدی یاد نگیرد! بهترین راه برای این که کودک شما از سنین پایین، ناسزا نگوید این است که در قدم اول از ناسزا گفتن خود جلوگیری کنید! اما اگر شما به صورت تصادفی در مقابل کودک ناسزا گفتید، به دنبال آن، خیلی سریع کلمه ای بر همان وزن چه با معنی و چه بی معنی جایگزین کنید. توجه داشته باشید که حتی اگر شما بتوانید فرزندتان را در منزل کنترل کنید، باز ممکن است در مهد کودک یا مدرسه یا از طریق رسانه های مختلف، کارتون ها و سریال هایی که می بیند، حرف های نامناسبی بیاموزد. نکته مهم این است که به فرزندتان بفهمانید که آنها را به کار نبرده و روی خودش کنترل داشته باشد. حال ببینیم در موقعیت ها و سنین مختلف، چطور می توانید این کار را انجام دهید. * وقتی برای اولین بار حرف بد می زند! کودکان از 12 ماهگی شروع به یادگیری زبان می کنند اما قبل از یادگیری هر واژه ای، آن را چند بار تکرار می کنند. اگر با وجود مراقبت های شما، باز هم فرزندتان حرف بدی را به زبان آورد، لطفا یکدفعه شوکه نشوید و کنترل خود را از دست ندهید. در این مواقع بهترین رفتار این است که ابتدا به حرف بدی که شنیده اید، بی اعتنایی کنید. اگر باز همان حرف بد را تکرار کرد، خیلی جدی به فرزندتان بگویید که «دیگر دوست ندارم چنین کلمه ای را به کار ببری و آن را نمی پسندم». دقت داشته باشید که در سنین پایین وقتی بچه ها حرف بدی می زنند، چون خیلی بامزه بیان می کنند ممکن است خنده تان بگیرد اما قدری خودتان را کنترل کنید! چرا که این رفتار باعث می شود فرزندتان به خاطر خنداندن شما هم که شده، حرف بدش را تکرار کند. * وقتی در جمع حرف بد می زند! در مورد ناسزا گفتن فرزندتان در جمع، نکته کلیدی این است که او را به خاطر رفتارش جلوی دیگران مورد سرزنش قرار ندهید تا احساس شرمندگی و تحقیر شدن نکند. در این مواقع بهتر است او را به کناری برده و خیلی جدی به او تذکر بدهید که این طرز صحبت کردن اصلا شایسته جمع نیست و نباید تکرار شود. همچنین می توانید به فرزندتان یاد بدهید که از کسی که در جمع به او فحش داده، معذرتخواهی کند. حتی شاید لازم باشد قبل از میهمانی هم از روش های تشویقی استفاده کرده و به فرزندتان گوشزد کنید که از این الفاظ استفاده نکند. البته توجه داشته باشید که روش های تشویقی باید تا حد امکان کلامی و غیرمادی باشد تا فرزندتان شرطی نشود. به عنوان مثال یک لبخند محبت آمیز یا آفرین گفتن و نهایتا دادن جایزه مختصری به فرزندتان کافی است، در نهایت در صورتی که فرزندتان به این روش توجه نداشت و رفتار خود را تکرار کرد، به همراه او محیط را ترک کنید. وقتی برای چندمین بار حرف بد می زند! تا اینجا دلایل ناسزاگویی فرزندتان را شناسایی و رفع کرده اید، خودتان را کنترل کرده و برخورد مناسبی هم در جمع با او داشته اید اما باز هم حرف بد می زند! در این صورت لازم است مهارت هایی را به فرزندتان آموزش دهید تا بتواند بهتر خودش را کنترل کند. - مهارت همدلی و هوش هیجانی: همدلی، توانایی درک احساسات دیگران است و در موقعیت های اجتمماعی منافع بسیاری دارد. اگر فرزند شما بداند که وقتی به کسی فحش می دهد، چه احساس بدی در او ایجاد می کند و باعث دلخور شدن و ناراحتی اش می شود، دیگر این کار را نخواهد کرد. در ضمن به او بگویید که من می فهمم که تو خیلی عصبانی شدی اما بهتر است به جای ناسزا گفتن احساس ناراحتی ات را بیان کنی. این توانایی که فرزند شما بتواند احساسات خود را درک کرده و به طور مناسبی ابراز کند، هوش هیجانی نام دارد. سعی کنید این توانایی را در او پرورش دهید. به عنوان مثال برایش توضیح دهید که وقتی دوستت اسباب بازی ات را برداشت، می دانم ناراحت شدی، اما به جای ناسزا گفتن، به او بگو: «من از این که اسباب بازی ام را برداشتی ناراحتم، لطفا آن را به من پس بده!» شما می توانید از طریق بازی هایی که در منزل با او انجام می دهید، این مهارت را به او بیاموزید. وقتی فرزندتان به سنین دبستان می رسد! فرزند شما همینطور که بزرگتر می شود، باید برخوردهای متفاوتی با او داشته باشید. درست است که نادیده گرفتن ناسزاگویی در سنین 2 تا 3 سالگی، راه حل مناسبی است اما این روش از سنین 4 تا 6 سالگی به بعد دیگر کمک کننده نیست و شما باید نارضایتی خود را مستقیما اعلام کنید. * در قدم اول، اگر فرزندتان متوجه معانی کلمات نامناسبی که شنیده یا استفاده می کند، نیست؛ در مورد معانی آنها با فرزندتان صحبت کنید اما اگر با داشتن این علم، مجددا مبادرت به بیان آنها کرد، می توانید از روش های تنبیهی استفاده کنید. * وقتی کودک ناسزا می گوید، اولین مرحله تنبیه، محروم کردن او از حضور در جمع است. به این ترتیب که به اندازه سنش دقیقه تعیین کرده و از او بخواهید جمع را ترک کند. مثلا یک کودک 6 ساله باید 6 دقیقه از جمع جدا شود چون حرف زشتی زده است. * اگر فرزندتان بعد از ناسزا گفتن بلافاصله عذرخواهی کرد، عذرخواهی او را همان بار اول بپذیرید؛ ولی توجه داشته باشید که عذرخواهی او مانع تنبیه نمی شود. به او بگویید: «تو را می بخشم ولی به خاطر حرفی که زدی، باید 5 دقیقه در اتاقت تنها بمانی!» * اگر این محرومیت ها جواب ندهد به سراغ محرومیت از چیزهای مورد علاقه اش بروید. به عنوان مثال او را از تماشای برنامه تلویزیونی مورد علاقه اش محروم کنید. * در نهایت یادتان باشد وقتی تنبیه را به کار می برید، حتما برای رفتار عکس آن هم تشویق در نظر بگیرید.
