با این بیماری ورزش نکنید! دكتر احمد باقری‌مقدم، متخصص پزشكی ورزشی معتقد است این شیوه زندگی و باور محدودیت برای شركت در فعالیت‌های ورزشی بیماران دچار صرع در طول زمان شکل گرفته ولی مبنای علمی‌ای برای منع آنها از فعالیت ورزشی وجود ندارد. درواقع بی‌تحرکی، مراقبت بیش‌ازحد از خود، عزت‌نفس پایین، انزوا، افسردگی و اضطراب، عوامل اصلی محروم ماندن این بیماران از زندگی فعال و پویاست. با وجود تاکید بر نقش مهم ورزش و تناسب اندام در سلامت، معمولا بیماران مبتلا به صرع از حضور در فعالیت‌های ورزشی منع می‌شوند، علت چیست؟ این محدودیت، ریشه در باورهای غلط و ترس از تشدید بیماری با انجام ورزش و مراقبت‌های شدید والدین، معلمان و پزشکان از این بیماران دارد. آنها به غلط فکر می‌کنند ورزش ممکن است باعث تشدید صرع، بی‌اثر کردن داروها و مستعدكردن بیماران به آسیب و صدمه هنگام ورزش شود. برای اصلاح این باورهای غلط، كاری انجام نشده است؟ چرا، به‌تدریج با افزایش آگاهی و انجام تحقیقات متعدد، این رویكرد محافظتی دچار تغییر شده است. در فاصله سال‌های 1968 تا 1978، انجمن پزشکی آمریکا توصیه‌های خود را در مورد پرداختن بیماران صرعی به ورزش‌های برخوردی بارها اصلاح کرد. به نحوی که در سال 1968 مخالف، در سال 1974 موافق، 1976 مخالف و در سال 1978 موافق حضور آنها بود! انجمن قلب ورزشی آمریکا در اصلاح این نظریه و تصویب آن نقش بسیار مهمی داشت. براساس نتایج این شواهد و تحقیق‌ها، بیماران مبتلا به صرع می‌توانند بدون تشدید بیماری، به هر ورزشی اعم از «بدون برخورد» مانند دو یا دوچرخه‌سواری و «برخورد» مانند کشتی یا فوتبال شرکت كنند. با استناد به اطلاعات و مدارک علمی مشخص شد این بیماران می‌توانند در برنامه‌های تناسب اندام، ورزش‌های تفریحی، ورزش‌های رقابتی به‌خصوص از نوع پربرخورد، شرکت كنند. كودكان مبتلا به صرع هم اجازه شركت در فعالیت‌های ورزشی را دارند؟ بله، حضور این بیماران در فعالیت‌های ورزشی باعث بهبود وضع سلامت عمومی و ارتقای اعتمادبه‌نفس و رضایت‌مندی شخصی آنها می‌شود. تلاش‌های انجام‌شده در سال 1983، منجر به صدور بیانیه‌ای در رابطه با حضور کودکان مبتلا به صرع در فعالیت‌های ورزشی شد. در این بیانیه آمده است: «وقتی کودکان مبتلا به صرع قصد حضور در برنامه‌های تربیت بدنی و فعالیت‌های ورزشی دارند، مراقبت‌های پزشکی مناسب، كنترل تشنج و نظارت‌های کافی برایشان الزامی است.» با صدور این بیانیه و تغییر دیدگاه، کودکان مبتلا به صرع، تحت نظارت طبی، در فعالیت‌های ورزشی مدارس شرکت می‌كنند و این به معنای پایان محرومیت مطلق آنها از فعالیت‌های بدنی بود. معمولا این بیماران تحت‌درمان دارویی هستند، لازم است دوز مصرفی داروها برای بیمارانی كه ورزش می‌كنند، تغییر كند؟ بر اساس نتایج مطالعه‌های انجام‌شده، نباید دوز داروهای ضدصرع قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی تغییر كند. فقط باید سطح خونی این داروها مکررا پایش شود. مطالعه‌های انجام‌شده، هیچ رابطه‌ای میان تغییرات سطح سرمی دارو در ورزش و تکرار تشنج پیدا نکرده‌اند. بهتر است ورزشكاران مبتلا به صرع چه زمانی داروهایشان را مصرف كنند؟ این بیماران باید داروهای ضدصرع را 2-1 ساعت قبل از شروع فعالیت بدنی مصرف کنند زیرا ورزش با نقش مهاری بر تخلیه معده می‌تواند عبور دارو از معده را کند كند و جذب را به تاخیر بیندازد. همه داروهای ضدصرع عوارض جانبی دارند، اما آنچه اهمیت دارد، تاثیر عوارض جانبی دارو بر کارایی ورزشکار است. خواب‌آلودگی، آتاکسی و اختلال تمرکز بیشترین تاثیر را در كارایی ورزشکار دارند و می‌توانند باعث بروز آسیب شوند. در میان داروهای ضدصرع موجود، به نظر می‌آید «کاربامازپین» از داروهای دیگر بهتر باشد زیرا تاثیری در توانایی مصرف‌كننده ندارد. مصرف برخی داروها در ورزشكاران ممكن است دوپینگ محسوب شود، آیا داروهای ضدصرع هم این‌گونه‌اند؟ نه، فهرست داروهای ممنوعه اعلام شده و داروهای ضدصرع در هیچ‌کدام از این فهرست‌ها قرار ندارند، بنابراین مصرف این داروها ممنوع نیست و نباید باعث هراس ورزشکاران از محرومیت شود. به علاوه، با توجه به اطلاعات موجود، گرچه داروهای ضدصرع می‌توانند باعث اختلال در عملکردهای شناختی ورزشکاران شوند، اما از آنجا که این آثار خفیف و گذرا هستند، نباید باعث محروم كردن افراد از شرکت در مسابقه‌های ورزشی و حضور در تیم‌های ورزشی شوند. انجام فعالیت‌های ورزشی باعث بروز یا شدت حمله‌های تشنجی نمی‌شود؟ از گذشته‌های دور پزشکان آگاه و مجرب از نقش محافظتی فعالیت بدنی در برابر تشنج، اطلاع داشته‌اند. 60 سال پیش «لنوكس»، پزشک خبره در صرع نوشت: «حمله صرع معمولا در حالت خواب، استراحت، بیکاری و بی‌فعالیتی رخ می‌دهد.» امروزه نیز مشخص شده فعالیت‌های منظم بدنی با کاهش تحریک‌های الکتریکی شبه صرعی در مغز، می‌توانند نقش محافظت‌کننده‌ای در برابر صرع داشته باشند. تحقیقات نشان داده‌اند اندورفین‌ها (مواد شبه‌افیونی طبیعی درون بدن) در طول ورزش افزایش می‌یابند و از آنجا که بتااندورفین‌ها دیس‌شارژهای تشنجی را مهار می‌کنند، این افزایش می‌تواند مکانیسم دیگری برای بالا بردن آستانه تشنج هنگام ورزش باشد. شرکت در فعالیت‌های ورزشی تا چه حد خطر آسیب‌دیدگی و مرگ را در بیماران مبتلا به صرع افزایش می‌دهد؟ عوارض و مرگ‌ومیر مرتبط با حوادث ورزشی، مهم‌ترین عامل در محدودیت بیماران صرعی برای حضور در مسابقه‌های ورزشی محسوب می‌شود. محققان دریافته‌اند حدود 7 درصد بیماران صرعی در اثر وقوع حوادث و سوانح فوت می‌کنند که از میان این عده فقط 5 درصد موارد مرگ مربوط به آسیب‌های هنگام تشنج است. به‌طور کلی خطر مرگ‌ومیر یا آسیب، در ورزشکاران مبتلا به صرع که در فعالیت‌های منظم یا مسابقه‌های ورزشی شرکت دارند، بالاتر از سایر افراد نیست. مهم‌ترین آسیب‌های جدی مرتبط با صرع ژنرالیزه (حملات صرعی به صورت تشنج عمومی بدن) شامل شکستگی بازو، شکستگی ران، شکستگی ترقوه و مچ پاست. البته دررفتگی شانه و لگن نیز گزارش شده است. سقوط هنگام تشنج باعث آسیب‌های سر و ستون فقرات گردنی می‌شود. آمار واقعی شکستگی مهره در بیماران صرعی حدود 15 درصد گزارش شده است. چه توصیه‌ای به بیماران مبتلا به صرع دارید؟ 75 درصد مبتلایان قبل از دهه سوم عمر خود دچار این بیماری می‌شوند. یعنی همان زمانی که آماده فراگیری فعالیت‌های بدنی سودمند و لذت‌بخش هستند و بیشترین قابلیت را برای ارتقای توانمندی‌های ورزشی خود دارند. با توجه به اینكه تناسب اندام بیماران مبتلا به صرع در مقایسه با سایر افراد پایین‌تر است و زندگی ساكن‌تری دارند و قدرت عضلانی، توان هوازی، قابلیت انعطاف‌پذیری و ظرفیت قلبی – عروقی آنها از گروه همسان بدون این بیماری ضعیف‌تر است، بنابراین باید بیشتر به ورزش اهمیت بدهند زیرا تجویز فعالیت‌های بدنی منظم، برنامه‌ریزی‌شده و تحت‌كنترل باعث افزایش توانایی فعالیت، توده بدنی، استقامت، كنترل وزن، اصلاح شاخص توده بدنی، ظرفیت قلبی – عروقی و تنفسی و به‌طور كلی ارتقای سلامت عمومی می‌شود. براساس نتایج یك مطالعه، تجویز برنامه ورزشی 2 بار در هفته، به مدت یك ساعت در هر جلسه برای 15 هفته در زنان مبتلا به صرع، باعث اصلاح پروفایل كلسترول، كاهش دردهای عضلانی، خستگی و افزایش احساس لذت از زندگی در آنها می‌شود. فعالیت‌های ورزشی با آثار مثبتی كه بر اعتمادبه‌نفس، عزت‌نفس و كنترل اضطراب دارند، میزان افسردگی، اضطراب، خودكشی، انزواطلبی و بیكاری را بین بیماران صرعی كاهش می‌دهند.
