گلوگاه را شهر گلاب می نامد و معتقدند «گلو» در نام این شهر اشاره به گلاب دارد. این شهر در منطقه ای که در دوره اسلامی کبود جامه یا پنجاه هزار نامیده می شد، قرار گرفته و در حقیقت جانشین شهر تاریخی نامیه است که بعد از تمیشه در این منطقه بزرگترین شهر قرن اول هجری بوده است. ظاهرا این شهر بعد از حمله مغول به ایران از بین رفته و مردم آن پراکنده شده اند. آثار خرابه ها، سکه ها و ادوات دیگری که به دست آمده، قدمت این محل را به 1254 سال پیش می رساند. اکثر اهالی گلوگاه ترک زبان هستند. آنها جزء ایل و طایفه عمرانلو اند و عمده کمی از اهالی این شهر هم به طایفه ای به نام کلبادی ها و عده ای دیگر به طایفه گلو (Golo) می رسند. به جز این ها بقیه اهالی گلوگاه مهاجرند و از جاهای دیگر به این منطقه آمده اند. تاریخ در گلوگاه در شمال غربی گلوگاه تپه تاریخی گراودین، وجود جر یا خندق کلباد در شرق گلوگاه به فاصله تقریبی 2 کیلومتر اهمیت این محل را ثابت می کند و در جنوب آن بقایای جاده شاه عباسی قرار گرفته است که از مسیر جنگل های سرسبز، چشمه ها، آبشارها و آبهای معدنی قابل توجه و دیدنی به کوه های شرشری محدود می شود و از نظر تاریخی و باستان شناسی اهمیتی ویژه دارد. طبق نوشته ملگونوف روسی در حدود سال 1780 میلادی آقامحمّدخان قاجار این ایل را از قراباغ و قراداغ (امروزه قره باغ جزء جمهوری آذربایجان و قراداغ جزء آذربایجان خاوری در خاک ایران است) به اینجا کوچانیده اند. از نظر تاریخی هم سرنوشت 2سلسله از سلسله های تاریخی ایران در این منطقه رقم خورده است. اولی با شکست محمدحسن قاجار در سال 1171هجری قمری در نزدیکی گراودین تپه به دست کریم خان زند که بعد از آن دولت مستقل زندیه تاسیس شد (در همین زمان خندق (جر) کلباد دور تا دور محدوده شهر احداث شد) و دومی بعد از فوت کریم خان و اتحاد خاندان آقامحمدخان قاجار با یکدیگر که باعث شدبر سر تا سر مازندران، گیلان، آذربایجان و قفقاز استیلا یابند و در همان موقع یعنی سال 1195هجری قمری توانستند ایل عمرانلو را از قره باغ و قره داغ بکوچانند و در گلوگاه فعلی سکونت دهند تا از خندق کلباد و منطقه گلوگاه حفاظت کنند و در هنگامه جنگ با سپاه زندیه موفق شوند در همین مکان آنان را شکست سختی دهند و به اسارت بگیرند. ایل عمرانلو به منظور سر حد داری و جلوگیری از تهاجم ترکمن ها به منطقه فعلی به امر آقامحمّد خان قاجار آمده به طوری که سنگره های موجود در ساحل خلیج گرگان و نیز قلعه ای در شبه جزیره میانکاله (سرتک میان قلعه) این ادعا را ثابت می کند. جوانان این ایل در مواقع و مراحل مختلف حتی در پای رکاب آقامحمّد خان علیه دشمنان منطقه ای و کشوری جنگیدند. به همین جهت آقامحمّد خان قاجار اراضی فعلی و آب اوان را به طور رایگان به افراد این ایل هدیه کرد و طبق فرمانی که از طرف فتحعلی شاه حکم شده طبق معمول سنواتی، کارگران دهات مجاور نهر، قریه اوان را تعمیر و تحویل این عمرانلو دهند، زیرا در مقابل این کار سربازان ایل عمرانلو وظایف خود را در خدمت به مرزداری و مملکت با آسوده خاطر انجام دهند. بنابراین دست زندیه ابتدا از مازندران و سپس سراسر ایران کوتاه و سلسله زندیه منقرض شد و مقدمات تاسیس رسمی سلسله قاجاریه در سال 1199هجری قمری در پای تپه گراودین فراهم آمد. چرا گلوگاه؟ درباره وجه تسمیه گلوگاه دو روایت وجود دارد. اول این که کلمه گلوگاه در زبان فارسی به معنای جای استراتژیک و پر رفت و آمد است که کنترل یافتن بر آن در فنون جنگی بسیار مهم است. و دوم این که از دو کلمه گلو به معنای گلاب و گاه به معنای جایگاه و محل تشکیل شده است. گلوگاه در منطقه ای که در دوره اسلامی کبود جامه نامیده می شد، واقع شده است و محل گلاب است. چطور برویم؟ گلوگاه در جنوب شرقی دریای مازندران و شمال رشته کوه البرز قرار دارد. برای سفر به این منطقه باید به شرق استان مازندران و شهرستان بهشهر بروید که در واقع جایی در غرب استان گلستان است. این شهر در فاصله 5کیلومتری از دریا واقع شده است. کجا بگردیم؟ در سفر به گلوگاه یکی از مکان‌هایی که باید از آن دیدن کنید، توسکاچشمه است که در قسمت جنوبی این شهر و در بین راه دامغان و دریای آرام گلوگاه قرار دارد. دریای آرام گلوگاه در سمت شمال جاده سنگفرش شاه عباسی در جنوب گلوگاه است که از وسط جنگل عبور می کند
