دریاچه هایی برای آبتنی!

کجاها آبتنی کنیم؟
از علاقه نوستالژیک ایرانی ها به دریاچه خزر كه بگذریم دریاچه‌های فراوان دیگری هستند كه می‌توانند به زیبایی دریاچه شمال باشند. شاید یكی از دلایل این علاقه عجیب جاده‌های جنگلی این منطقه هم باشد كه مثلا در جاده‌های منتهی به دریاچه جازموریان از آن جنگل‌های شمال سراغ نداریم. اما زیبایی دریاچه‌های ایران آنقدر هست كه ارزش یك بار دیدن را داشته باشد.
با توجه به شرایط آب و هوایی ایران دریاچه‌های داخلی كشور به دو دسته دائم‌ و فصلی تقسیم می‌شوند. دریاچه‌های دائم بیشتر در نواحی مرطوب و نیمه مرطوب البرز، آذربایجان، كردستان و زاگرس پراكنده‌اند، اما دریاچه‌های فصلی در بخش انتهایی دهانه رودها و سیلاب‌های نواحی مركزی و شرقی قرار گرفته‌اند.
هامون جازموریان ـ سیستان
دریاچه فصلی هامون جازموریان حدودا در 150 كیلومتری غرب ایرانشهر قرار گرفته است. سطح این دریاچه تقریبا 350 متر بالاتر از آب‌های آزاد است.
مساحت هامون حدود 1097 كیلومتر مربع است كه به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و تبخیر شدید، در بیشتر طول سال به كفه‌ای نمكی و گلی تبدیل می‌شود. در مواقع آبگیری مساحت این دریاچه گاه به 3300 كیلومترمربع نیز افزایش یافته است.
رودها و آبراهه‌های دائم‌ و موقت بسیاری به دریاچه هامون می‌ریزند كه هلیل رود، بمپور و چشمه عروس مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌روند.
آب بیشتر این رودها شیرین است ولی در طول مسیر به دلیل انحلال و ترابری شور می‌شوند؛ به همین دلیل آب دریاچه هامون‌جازموریان شور است. هر چند این دریاچه از بی‌آبی رنج می‌برد، اما این حكایت تازه‌ای برای این دریاچه صبور نیست.



دریاچه مهارلو ـ فارس
دریاچه مهارلو در حدود 18 كیلومتری جنوب شرقی شهرستان شیراز است. نام این دریاچه در گذشته الجانكان بوده است. مساحت دریاچه مهارلو 257 كیلومترمربع است كه در سال‌های پرآبی تا 280 كیلومترمربع نیز اندازه‌گیری شده است.
گستره حوضه آبگیر این دریاچه بیش از 500 كیلومترمربع است. ارتفاع دریاچه مهارلو 1460 متر از سطح آب‌های آزاد است و عمق آن نیم‌متر برآورد شده است. آب این دریاچه از سرشاخه‌های رودخانه پل فسا كه از كوه‌های قبله در جنوب غربی شیراز سرچشمه می‌گیرد، تامین می‌شود.
تعدادی چشمه‌های آب شیرین زیرزمینی كه از سازندهای زیر دریاچه سرچشمه می‌گیرند نیز بخشی از آب دریاچه مهارلو را تامین می‌كنند و در تعدیل میزان شوری آب موثر هستند.



دریاچه‌های تار و هویر ـ تهران
دریاچه‌های تكتونیكی تار و هویر در 30 كیلومتری شرق شهرستان دماوند و حدود 75 كیلومتری شرق تهران قرار دارند. این دو دریاچه با فاصله‌ای 600 متری در كنار یكدیگر واقع شده‌اند.‌ سطح دریاچه‌های تار و هویر 2900 متر بالاتر از سطح آب‌های آزاد برآورد شده است و آب آنها جزو آب‌های شیرین كوهستانی البرز مركزی ـ شرقی محسوب می‌شود.
این دریاچه‌ها در میان كوه‌های بلندی قرار گرفته‌اند.‌كوه‌های سیاهچال و شاه‌نشین در شمال و زرین‌كوه در جنوب آنها قرار دارند. به دلیل آب و هوای كوهستانی، این دو دریاچه در تابستان محل تفریح، شنا و ماهیگیری است.
آب دریاچه درفصول مختلف سال بسیار سرد وهمواره در معرض ورزش بادهای غربی است.طول دریاچه تار دردرازترین نقطه به حدود5/1 كیلومتر می رسد وماهی قز ل آلای خال قرمز وچندنوع ماهی دیگری به وفور درآن یافت می شود.



دریاچه زریوار ـ كردستان
دریاچه زریوار در هشت كیلومتری غرب شهرستان مریوان قرار دارد. این دریاچه یكی از دریاچه‌های آب شیرین كوهستانی است كه در مجاورت كوه‌های زاگرس واقع شده است.
مساحت دریاچه زریوار حدود 5‌/‌8 كیلومتر مربع و سطح حوضه آبگیر آن تقریبا 150 كیلومترمربع است. این دریاچه بر اثر یك فرونشست محلی ایجاد شده كه مهم‌ترین دلیل آن دو گسل طولی هم‌روند در دو طرف شرقی و غربی آن است. كوه‌های بلند مجاور زریوار كه تا 1500 متر نیز ارتفاع دارند، سراسر پوشیده از جنگل است بر این اساس چشم‌انداز‌های طبیعی بكر و زیبایی در این منطقه دیده می‌شود.
آب دریاچه زریوار از رودهایی چون چم‌زریوار و چم قزلی به همراه چشمه‌های زیردریاچه‌ای تامین می‌شود.



حوض‌سلطان ـ قم
دریاچه حوض سلطان در90 كیلومتری جنوب غربی تهران و حدود 35 كیلومتری شمال شهر قم قرار گرفته است. بلندی این دریاچه از سطح دریا 806 متر است و از دو قسمت تشكیل شده كه به وسیله یك آبراهه باریك به هم متصل می‌شوند.
در واقع دریاچه حوض سلطان از دو چاله جدا از هم پدید آمده است كه یكی حوض سلطان و دیگری مره نامیده می‌شود. آب این دریاچه از رود شور و قره چای به همراه هرزآب‌های فصلی كوه‌های اطراف تامین می‌شود.
نحوه آبگیری دو حوض این دریاچه به این ترتیب است كه ابتدا آب وارد حوض مرّه می‌شود و پس از پر شدن توسط آبراهه به حوض سلطان سرریز می‌شود. هر دو قسمت دریاچه حوض سلطان در مركز با پوسته نمكی پوشیده شده ‌است كه حدود 24 درصد از مساحت آنها را تشكیل می‌دهد.



دریاچه پریشان ـ فارس
دریاچه پریشان یا فامور در 15 كیلومتری جنوب شرقی كازرون و حدود 100 كیلومتری غرب شیراز قرار گرفته است. این دریاچه در فرونشستی كم‌عمق شكل گرفته و در پیرامونش كوه‌های نسبتا بلندی وجود دارد. كوه‌های فامور در شمال و شرق، كوه‌های سربالش در جنوب و جنوب شرقی و غرب دریاچه مهم‌ترین آنها به شمار می‌روند.
منبع اصلی تامین آب دریاچه پریشان نیز آبراهه‌هایی است كه از چشمه‌ساران كوه‌های بلند اطراف جاری می‌شوند.
ارتفاع دریاچه از سطح آب‌های آزاد 820 متر است. مساحت دریاچه پریشان حدود 43 كیلومترمربع است و گستره آبگیر آن حدود 150 تا 170 كیلومترمربع محسوب می‌شود.



بختگان و طشك ـ فارس
این دریاچه‌ها در شمال شرقی و شرق شهرستان شیراز و غرب شهر نی‌ریز قرار گرفته است. دریاچه‌های بختگان و طشك 1558 متر از سطح دریا بلندتر هستند و عمق آنها بین 10‌/‌1 تا 2 متر برآورد شده است.
بخش وسیعی از سطح هر دو دریاچه را لایه‌ای از نمك فراگرفته است. مساحت هر دو دریاچه حدود 1195 كیلومترمربع است كه 750 كیلومترمربع آن متعلق به دریاچه بختگان است.
حوضه آبگیر این دو دریاچه بیش از 20 هزار كیلومترمربع است. تعدادی جزیره و شبه جزیره كوچك و بزرگ در این دو دریاچه وجود دارند كه مهم‌ترین آنها جزایر نرگس و گنبان در دریاچه طشك و جزیره مناك در دریاچه بختگان هستند. مساحت جزایر موجود در این دریاچه‌ها تابع شرایط بارندگی سالانه است.



دریاچه‌ هامون ـ سیستان
مجموعه آب‌ها و دریاچه‌های فصلی كه در شمال غربی باختر و جنوب غربی شهرستان زابل قرار گرفته‌اند، تحت عنوان‌های گوناگونی چون هامون صابری، هامون هیرمند، دریاچه سیستان و هامون یوزك نامیده شده است.
بخشی از دریاچه هامون در خاك افغانستان واقع شده و بقیه در خاك ایران است. رود هیرمند بیشترین تامین‌كننده آب این دریاچه‌های فصلی است.
وسعت دریاچه هامون 1500 كیلومترمربع است كه در زمان پرآبی وسعت كل هامون‌ها به 5660 كیلومترمربع می‌رسد كه از این میزان 3820 كیلومترمربع آن متعلق به كشور ایران است. بیشترین عمق دریاچه‌ها حدود 11 متر برآورد شده است. در هنگام وزیدن بادهای 120 روزه دریاچه هامون به سه دریاچه تقسیم می‌شود.



دریاچه گهر ـ لرستان
دریاچه گهر در منطقه حفاظت شده اشترانكوه لرستان قرار دارد. این دریاچه از دو دریاچه تشكیل شده است كه از یكدیگر حدود 100 متر فاصله دارند.
دریاچه پایینی بزرگ‌تر از دریاچه بالایی است. مساحت دریاچه گهر حدود 75 هكتار است و حوضه آبگیر آن 265 كیلومترمربع است.
این دریاچه دارای 2360 متر ارتفاع از سطح دریا است. منبع اصلی تامین آب دریاچه گهر علاوه بر آبراه‌های سطحی و رودها، چشمه‌های كف دریاچه است.
بخشی از آب این دریاچه پس از پر شدن سرریز شده و به صورت رودگهر جریان می‌یابد و پس از گذر از دره گهر و تنگ‌هولیون، با نام رود سبز در چم چید به رود سزار می‌ریزد. دریاچه گهر یكی از زیباترین و سرسبزترین مناظر طبیعی را داراست و یكی از مراكز طبیعت‌گردی به شمار می‌رود.



دریاچه اوان ـ قزوین
دریاچه اوان در فاصله 75 كیلومتری شهر قزوین، در دامنه كوه خشچال در بخش شمالی الموت قرار گرفته است. چهار روستای اوان، وربن، زواردشت و زرآباد این دریاچه زیبا را در برگرفته‌اند. مساحت این دریاچه 70 هزار مترمربع است و ارتفاع آن از سطح دریا 1800 متر محاسبه شده است.
بیشترین بخش آب دریاچه اوان از طریق چشمه‌های كف‌دریاچه و بخش ناچیزی از آن به واسطه بارندگی‌های فصلی تامین می‌شود. آب این دریاچه در بخش‌هایی در حال غلیان است كه این امر سبب صافی و زلالی آب آن شده است.
عمق دریاچه در نقاط مختلف آن، متفاوت است و عمیق‌ترین بخش آن در جنوب شرقی واقع شده كه نزدیك به شش متر برآورد شده است.