ایجاد یك شهر زیرزمینی در مسیر قنات‌ها به‌گونه‌ای كه بتواند مجموعه‌ای طبیعی تاریخی و فرهنگی را برای گردشگران فراهم آورد از سال 78 با انگیزه یك مهندس ایرانی مقیم آلمان آغاز شد «همه چیز از یك برنامه تلویزیونی در شبكه جهانی جام‌جم شروع شد، تصاویر جزیره كیش را پخش می‌كردند و من با مشاهده آن مناظر زیبا و ساحل مجذوب‌كننده، مصمم شدم بعد از 30 سال دوری از وطن به ایران و ساحل كیش سفركنم.» این را منصور حاجی حسینی مؤسس شهر زیرزمینی كیش یا همان كاریز كیش می‌گوید. او مردی است كه به گفته خودش سرمایه‌‌اش را از آن سوی آبها به این جزیره آورده است تا شهری بسازد كه تاریخ ایران را در پیكره‌‌اش دارد. «در همان سفربود كه با این قنات آشنا شدم. قنات قدیمی كیش با طول 15 كیلومتر كه در طول دو رشته از منطقه صفین و فرودگاه تا محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی كیش به 3 رشته تبدیل می شود و از این محل دوباره با تبدیل به یك رشته، به شهر قدیمی حریره می‌ریزد. در طول مسیر این قناتهای قدیمی تعداد زیادی چاه برای برداشت آب وجود دارد كه نشان‌دهنده آن است كه در این قنات آب هم به‌صورت ساكن و هم به سمت مظهر قنات جریان و حركت داشته است. از آب این قنات برای آبیاری فضای سبز و مصرف شرب ساكنان استفاده می شده و در عین حال كشتی‌ها نیز از آب جزیره كیش برای مصرف و فروش و یا معاوضه با اجناس دیگر در كشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده می‌كردند.» او می‌گوید: با مشاهده این قنات قدیمی و نوشیدن آب زلال آن به قول محلی‌ها پاگیر آب جزیره شدم و بعد از سال‌ها دوری از وطن، اقامت در كشور آلمان، تحصیل در رشته مهندسی در آن كشور، ازدواج با زنی تبعه آلمان و 2 پسر تبعه آن كشور راهی ایران شدم، ولی نه تنها من بلكه آنها نیز مجذوب این خاك شدند. «قنات كیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شیرین قابل شرب ساكنان جزیره را تامین می‌كرده، قنات كیش از نظر طول رشته قنات و یا عمق چاه‌ها قابل مقایسه با قناتهای دیگر نقاط ایران نیست، اما با توجه به شیب بسیار كم جزیره، چگونگی هدایت آب‌های زیرزمینی به سطح زمین در كیش بسیار مهم بوده و نشان می‌دهد كه در زمان خود از پیشرفته‌ترین روش‌ها برای حفر قنات استفاده می‌كردند.» منصور حاجی‌حسینی مؤسس شهر زیرزمینی كیش با بیان این جملات ادامه داد: در مسیر ساخت این شهر زیرزمینی فسیل بسیاری از جانوران دریایی از سقف مرجانی تونل بدست آمد. آزمایش‌های دقیق در دانشگاه مونیخ نشان داد كه این سقف زیبا بین 110 تا 550 میلیون سال عمر دارد. در حال حاضر طراحان شهر زیرزمینی سقف مرجانی را برای بازدید مردم به‌صورت یك موزه حفظ كرده‌اند و دیوارها و محیط‌های داخلی كاریز را با الهام از شیوه‌های كهن معماری ایرانی آراسته‌اند. وی اضافه كرد: به‌زودی در تالارهای كاریز مجموعه‌ای شامل موزه، آمفی تئاتر، بازارچه‌های صنایع دستی، رستوران و چایخانه‌های سنتی ایجاد می‌شود. بر روی كاریز هم مجموعه تفریحی بزرگی شامل: سینما، آمفی‌تئاتر، پاركینگ و پاویون و 2 قلعه شبیه قلعه‌های باستانی با بخش‌هایی مانند رستوران، فروشگاه، محل بازی كودكان و سوییت‌های اقامتی ساخته خواهد شد. اما با این حال نمی‌گویم چقدر هزینه ساخت این شهر زیرزمینی شد ولی فقط می‌گویم كه امروزه مجموعه قنات با تغییر كاربری به یك شهر زیرزمینی بدل شده كه بیش از 10 هزار مترمربع وسعت دارد و اكنون كاریز كیش خوانده می‌شود. در طرح بازسازی قنات كیش (كاریزكیش) با حفظ بافت تاریخی آن كاربری‌های جدیدی در این شهر زیرزمینی ایجاد كرده‌اند كه باعث جذب توریست شده است. شهر زیرزمینی كاریز در فاز یك خود به قسمت‌های مختلف از جمله غرفه‌های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه سالن آمفی تئاتر سالن كنفرانس، گالری‌های هنری تجهیز شده و قابل بهره‌برداری خواهد بود. شهر كاریز در عمق 16 متری زمین قرار دارد. سقف آن هشت متر ارتفاع و بیشتر آن مملو از سنگواره، صدف و مرجان‌هایی است كه به‌نظر كارشناسان 270 تا 570 میلیون سال قدمت دارد و تك‌تك آن شناسایی شده و دارای شناسنامه رسمی است. منصور حاج حسینی افزود: 2 ویژگی كاریز را در فهرست ابنیه جهانی قرار خواهد داد. اول اینكه كاریز در دل تنها جزیره مرجانی دنیا واقع است. دوم آنكه تنها بنایی است كه سقف آن مملو از صدف‌ها و مرجان‌های طبیعی است. صدف‌ها و مرجان‌هایی كه برای بازدید آنها 2 راه وجود دارد بازدید از موزه‌های طبیعی یا غواصی در آب‌های آزاد و اكنون كاریز فصلی جدید و استثنایی در پیش روی تمامی دوستداران طبیعت گشوده كه بی واسطه خواهند توانست از بزرگ‌ترین مجموعه مرجانی بازدید كنند. گفتنی است كه خاك‌های برداشت شده از كاریز دارای خواص درمانی زیادی است كه در گل درمانی استفاده‌های فراوان خواهد داشت. همچنین مراكز گوناگونی همچون مراكز اقامتی، تجاری و تفریحی در محدوده‌ای معادل 60 هزار مترمربع در روی زمین كاریز احداث خواهد شد. زمین سطحی كاریز به پارك وسیعی بدل خواهد شد كه دارای 2 تپه مرتفع خواهد بود. این تپه‌ها از خاك‌های برداشت شده زیر زمین ساخته شده و به چشم‌انداز بی نظیر جزیره كیش مبدل خواهد شد. نكته قابل توجه این است كه این كاریز‌ها به‌طوری استادانه و ماهرانه به دست ایرانیان باستان حفاری شده‌اند كه با شیبی ملایم در طول 15 كیلومتر حركت، هم از آب آن برای آبیاری استفاده شده و هم امكان برداشتن آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بوده است. در گذشته دور اهالی بومی نشین جزیره كوزه به دوش از این محل آب شرب خود را تامین می كرده‌اند. قدمت این پایاب‌ها به بیش از 800 سال می‌رسد. در گذشته‌های دور، به‌خصوص قرون پنجم و ششم هجری كه جزیره كیش مركز تجارت خلیج فارس و دریای عمان بوده آب آشامیدنی جزیره كیش برای مصرف كشورهای حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده است. حاجت‌روا افسانه‌های كهن ایران باستان همواره بر قداست آب تاكید داشته‌اند. اینجا نیز یكی از این باورهای كهن رایج است كه آب این قنات‌ها حاجت می‌دهد و اگر كسی سكه‌ای درون یكی از چاه‌های آن بیندازد آرزوی او به سرعت برآورده می‌شود! اما مهم‌ترین بخش این مجموعه تونل شاهنامه است كه گردشگران در آن سوار بر قایقی كوچك بر آب جاری قنات به حركت در می‌آیند و در هر پیچ تونل با یكی از صحنه‌های شاهنامه و هفت خان رستم آشنا می‌شوند. همچنین با بهره‌گیری از روش‌های سنتی نقالی بازی نور و صدا اطلاعات لازم در اختیار گردشگران گذاشته می‌شود. مهندس حاجی حسینی در پایان این گفت‌وگو گفت: شهر زیرزمینی كیش به‌صورت كامل تا پایان امسال به بهره‌برداری خواهد رسید اما اكنون تونل‌های شگفت‌انگیز آن كه موزه‌ای است از تاریخ و طبیعت خلیج فارس برای بازدید عموم مهیاست.
