تقسیم بندی شخصیت از دیدگاه فروید
مقدمه
به نظر فروید ، شخصیت از سه قسمت یا از سه سطح تشکیل می شود: نهاد ، من و من برتر. نهاد نیرویی است که از مجموع غرایز اولیه تشکیل می شود و از اصل لذت پیروی می کند. نهاد نماینده کلیه حالات غیر ارادی ، طبیعی ، آگاه و غریزی است. به گفته فروید ، هر کس به هنگام تولد ، نهاد را با خود به دنیا می آورد و در تمام عمر با آن به سر می برد. نهاد ما اصل زندگی و اساس شخصیت را پی ریزی می کند.
این نیرو منشا کاملا درونی دارد، از دنیای خارج اطلاع ندارد، از درد و رنج گریزان است. هیچ حد و مرزی نمی شناسد و از هیچ اصل و قاعده ای ، جز کسب لذت ، تبعیت نمی کند، نهاد از واقعیت جهان خارج ، از موازین اخلاقی و قید و بندهای اجتماعی به دور است. بنابراین در کمال آزادی و در صورت لزوم با شدت و خشونت در جستجوی برآوردن خواهش های خود و در پی کسب لذت است.
نهاد
وجود نهاد برای حفظ وجود و سلامتی لازم است. نهاد است که انسان را برای رفع احتیاج های اولیه زندگی از قبیل گرسنگی ، تشنگی ، نیاز جنسی و جلوگیری از خطرهای گرما و سرما ، به فعالیت وادار می کند. چون نهاد از اصل لذت پیروی می کند، با مصرف کردن انرژی ، از تنش روانی می کاهد و سعادتی حیاتی را برقرار می کند. البته نهاد خواهش های نامقبول و نامعقول نیز دارد.
اما ، چون تنها عامل فعال نیست، نمی تواند به سادگی از انسان یک فرد بی بند و بار بوجود آورد. نهاد همیشه با من و من برتر همراه است و با آنها مهار می شود. نهاد تنها در کودکان خردسال ، که هنوز از اصل واقعیت خبر ندارند و در برخی افراد سایکوتیک که هر چه می خواهند سخنان ناسزا می گویند، به دیگران آزار می رسانند و حرکات ناشایست می کنند، یکه تاز میدان است. برای اینکه مفهوم نهاد روشن تر شود، یک مثال فرضی می آوریم. بچه خردسالی را در نظر بگیرید که با مادر خود از جلو مغازه عبور می کند.
ناگهان در پشت شیشه یک مغازه ، چشمش به اسباب بازی مورد علاقه اش می افتد. دو پا را توی یک کفش می کند که حتما آن را برایش بخرد. هر دلیلی برایش می آورد، مثلا بالا بودن قیمت یا نبودن پول هرگز ، گوش نمی دهد، برای اینکه نه مفهوم قیمت برایش مطرح است و نه مفهوم نبودن پول راه این کودک در این حالت صرفا از دستور نهاد پیروی می کند و از واقعیت گریزان است.
من یا خود
من ، یا اصل واقعیت ، در اثر برخورد نهاد با واقعیت و دنیای خارج بوجود می آید. منظور از اصل واقعیت این است که تفکر منطقی اساس من را تشکیل می دهد. من ، در واقع قسمتی از نهاد است که در اثر مقتضیات دنیای خارج تغییر شکل یافته است. در واقع من برای کاهش تنش و رسیدن به لذت ، از عقل کمک می گیرد و بر اساس راهنمایی های آن به انتخاب خواهش های نهاد می پردازد و درباره زمان ، مکان و چگونگی برآوردن آنها تصمیم می گیرد.
بنابراین ، وظیفه من این است که با در نظر گرفتن امکانات و مقتضیات دنیای خارج و مصلحت شخص ، خواسته های نهاد را عملی سازد تا سعادت فرد و بقای نوع او امکان پذیر شود. سازگاری با محیط ، حل تضادهایی که بین ارگانیسم و واقعیت محیط خارج به وجود می آید و برآوردن نیازهای متنوع و متضاد ، همه از وظایف من به شمار می آید.
من برتر یا فراخود
من برتر ، قسمتی از من است که در برخورد با محدودیت ها و ممانعت های اجتماعی تغییر شکل یافته است. من از واقعیت پیروی می کند و توجهی به اصول و موازین اخلاقی ندارد. اما به محض اینکه این توجه بوجود آمد، سومین و عالی ترین سطح شخصیت تشکیل می شود که فروید آن را من برتر می نامد. من برتر ، نمودار ارزش های مطلوب اجتماعی ، حربه اخلاقی شخصیت و در واقع همان وجدان اخلاقی است. من برتر ، بر خلاف نهاد به کمال توجه دارد، نه به لذت و خوشی ، او می خواهد خوب را از بد ، درست را از نادرست ، زشت را زیبا ، اخلاقی را از غیر اخلاقی به صورتی که در اجتماع مورد پذیرش است، تشخیص دهد.
من برتر فرد را وادار می کند تا رفتار خود را بر موازین اخلاقی و اصول حاکم بر اجتماع منطبق سازد. من برتر ، هم با نهاد مخالفت دارد و هم با من. زیرا از یک طرف باید از برآوردن بسیاری از خواسته های نهاد ، مخصوصا آنهایی که جنبه جنسی دارد، جلوگیری می کند. چون این نوع خواسته ها پیش از بقیه خواسته ها در اجتماعات منع شده است و از طرف دیگر باید من را قانع کند تا هدف ها و ملاحظات اخلاقی و اجتماعی را جانشین هدف ها و ملاحظات واقعی کند.
ارتباط بین این سه سطح شخصیت
در میان سه سطح شخصیت ، وظیفه من از همه دشوارتر است، زیرا باید هم خواسته های نهاد و هم خواسته های من برتر را برآورده کند و او باید بین این دو سطح ، تعادل و هماهنگی ایجاد کند. اگر خواسته های نهاد را برآورده نکند، موجودیت فرد به خطر خواهد افتاد، اگر خواسته های من برتر را در نظر نگیرد، حیثیت اجتماعی فرد لطمه خواهد دید. من باید ، با توجه به امکانات محیط خارج ، بین نهاد و من برتر سازگاری ایجاد کنتد، بنابراین می توان گفت بین سه قسمت شخصیت دائما تضاد یا تضادهایی وجود دارد.
اگر من نتواند این تضادها را حل کند، سلامت روانی شخص به خطر خواهد افتاد. در هر صورت ، وظیفه من حل تعارض ها و در نتیجه حفظ سلامتی شخصیت است. برای موفقیت در این مبارزه ، ابزارهایی وجود دارد که اصطلاحا مکانیسم های دفاعی نامیده می شود و من باید از آنها کمک بگیرد. وقتی از من صحبت می کنیم، می توانیم فرض کنیم مادری را که برای پذیرایی از مهمان ها مقداری شیرینی را در جایی بلند و دور از دسترس کودک گذاشته کودک از غیبت مادر استفاده می کند و به این فکر می افتد که چیزی زیر پا بگذارد تا به شیرینی دسترسی پیدا کند. حال فکر می کنیم شیرینی در جایی گذاشته شده که کودک هیچ ترسی از افتادن ندارد.
بنابراین ، کودک با بکار انداختن فکر خود و با استفاده از صندلی ، خواسته نهاد را برآورده می کند. تا اینجا می توان گفت که دومین سطح شخصیت یعنی من ، تشکیل شده است. حال اگر کودک تنها از ترس تنبیه مادر یا از ترس اینکه مبادا در پیش مهمان مورد سرزنش قرار گیرد از برداشتن شیرینی منصرف شود، خواهیم گفت سومین سطح شخصیت یعنی من برتر شکل گرفته است.
|
توسط : مشاورفا در تاریخ : 7-12-1393, 09:11 بازدیدها : 2635
مطالب مشابه :
بازدید کننده گرامی ، بنظر می رسد شما عضو سایت نیستید
پیشنهاد می کنیم در سایت ثبت نام کنید و یا وارد سایت شوید .
پیشنهاد می کنیم در سایت ثبت نام کنید و یا وارد سایت شوید .
