چندی پیش در حاشیه هفدهمین کنگره ملی باروری و ناباروری ایران اعلام شد سن ازدواج و باروری  در ایران افزایش یافته است به طوری که سن ازدواج برای پسران ۲۹ و دختران ۲۸ تخمین زده می شود...

 

متأسفانه براساس آمارها، ۱۵ درصد زوج های جوان از ناباروری رنج می برند و افزایش سن ازدواج یکی از دلایل ناباروری هاست اما شاید این سوال برایتان مطرح شود که چه عواملی باعث افزایش سن ازدواج شده است؟ برای پاسخ به این پرسش، گفتگوی ما را با دکتر نادر شکیبا، روان شناس و مشاور خانواده بخوانید.

 

▪ آقای دکتر! بهترین سن برای ازدواج چه سنی است؟

 

سن ازدواج باید مبتنی بر سه اصل «بلوغ جسمانی»، «بلوغ روانی» و «بلوغ اجتماعی» باشد. منظور از بلوغ جسمانی، دوران توانمندی فرد از نظر تولیدمثل است که برای دختران از حدود سنین ۱۲ تا ۱۴ سالگی و در پسران از حدود ۱۴ تا ۱۶ سالگی آغاز می شود. روان پزشکان بلوغ روانی را رشد شخصیت می دانند. از لحاظ حقوقی نیز بلوغ روانی با عنوان رشد شناخته می شود. درواقع فرد باید زمانی تصمیم به ازدواج بگیرد که از لحاظ شخصیتی، توانمندی، پختگی و رشد به مرحله ای برسد که نه تنها نسبت به خود شناخت کافی پیدا کند و بتواند مصالح خود را تشخیص بدهد بلکه نسبت به فردی که در نظر دارد با او ازدواج کند نیز شناخت کافی به دست آورد. معمولا دختران در سن ۲۰ تا ۲۴ سالگی و پسرها در سنین ۲۲ تا ۲۶ سالگی به این شناخت می رسند اما با افزایش سن، قدرت باروری هم کاهش می یابد و با مشکل ناباروری، مشکلات زناشویی و اختلافات خانوادگی هم آغاز می شود. مثلا در خانم ها قدرت باروری در ۳۵ سالگی به سرعت کاهش می یابد و در سن ۴۵ سالگی با مشکل شدید مواجه می شود و بارداری در این سن به ندرت صورت می گیرد. هر چقدر زمان تشخیص ناباروری و مدت زمان نازایی بیشتر طول بکشد، احتمال بارداری نیز کاهش می یابد.

 

▪ چه عواملی بر افزایش سن ازدواج موثر است؟

 

سن ازدواج در اغلب کشورهای در حال توسعه، روندی صعودی دارد و آمارها نشان می دهد در چند دهه اخیر به طور مرتب با نوسانات جزیی افزایش یافته است. بخشی از این افزایش عملی به دیدگاه های فرهنگی بازمی گردد که واکنشی در برابر الگوی توسعه در این جوامع است. نتایج یک نظر سنجی در تهران نشان می دهد پسران، سنین بالای ۲۶ سال را برای ازدواج مناسب می دانند و دختران ۲۱ تا ۲۵ سالگی را سن ایده آل ازدواج تلقی می کنند. البته سن مطلوب ازدواج برای اقشار کم سواد و بی سواد که الگوهای توسعه تاثیر پذیری کمتری دارند

 

۲ تا ۳ سال پایین تر از این حد است. در این بین عوامل موثر بر افزایش فرهنگی سن ازدواج را باید در واقعیات جامعه و تلقی نسل جوان از مفهوم تأهل و استقلال جست وجو کرد.

 

▪ بیشتر توضیح می دهید؟

 

الگوهای رفتاری معاصر به دنبال رفاه است و آن را جزیی ضروری از زندگی می داند و توقع مادی بیشتری ایجاد می کند. بالطبع دستیابی به این رفاه زمان بر است. تحول الگوهای دختران که آنها را به ادامه تحصیل و کسب شأن تحصیلی، شغلی و اجتماعی تشویق می کند و ازدواج را مانع دستیابی به آنها می پندارد، در افزایش سن ازدواج در نظر و عمل تأثیری چشمگیر دارد. بی اعتمادی نسبت به جنس مخالف، وسواس بیش از اندازه در انتخاب همسر و فراهم بودن زمینه روابط آزاد قبل از ازدواج عوامل دیگری هستند که در تأهل تاخیر ایجاد می کنند. نکته دیگر الگوپذیری از جوامع توسعه یافته غربی است. به نظر می رسد با آنکه تمایل به استقلال در جوانان بسیار زیاد است، دیگر ازدواج را وسیله تحقق آن نمی دانند و نگرشی مبتنی بر جست وجوی استقلال در تجرد دیده می شود. جوانان ترجیح می دهند به استقلال مالی برسند و بدون داشتن تعهد زندگی مشترک، خانه ای بخرند یا اجاره کنند و تجرد و آزادانه زندگی کردن را محک بزنند.

 

▪ مشکلات مالی تا چه حد در افزایش سن ازدواج مؤثر است؟

 

مشکلات مالی را باید از مهم ترین عواملی دانست که در جامعه ما باعث بالا رفتن سن ازدواج شده است. براساس تحقیقات میدانی و آنچه از شواهد جامعه برمی آید، با وجود همه دگرگونی های فرهنگی، ازدواج هنوز یکی از دغدغه های اصلی جوانان بالای ۲۰ سال است. اغلب دختران و پسران ازدواج و تشکیل خانواده را نقطه عطفی در روند زندگی شان می دانند، به آن فکر می کنند و در صورت توانایی برای تأهل به اقدامات عملی دست می زنند. در حقیقت افزایش سن تأهل در جامعه ما با دلایل اقتصادی نظیر تامین معیشت خانواده آینده، اشتغال و مسکن ارتباطی قوی دارد و از این نظر با عوامل تاخیر ساز تأهل در کشورهای غربی که دلایل عمده فرهنگی دارند به کلی متفاوت است. البته ناگفته نماند این مشکلات اقتصادی علاوه بر ناتوان کردن بخش بزرگی از جمعیت جوان برای تشکیل خانواده به تدریج از مطلوبیت ازدواج و تأهل نیز می کاهد و نوعی مقاومت منفی در برابر این جریان طبیعی زندگی پدید می آورد. جوان ها به ویژه پسرها به قول معروف با یک دو دوتا، چهارتا ازدواج را عقلانی نمی دانند. رفتن زیر بار هزینه های گزافی که پیش، حین و پس از ازدواج وجود دارد از مخارج مراسم نامزدی، عقد و عروسی گرفته تا اجاره خانه های سنگین با وجود بیکاری یا سطح درآمد پایین، یا غیرممکن است یا بسیار دشوار و بر این اساس تجرد برای آنها هرچند که طولانی شده باشد، یک مزیت محسوب می شود. دیدگاه جدیدی میان جوانان پسر به دور از تعارفات و تبریک های ازدواج و پیوند زوجین در حال شکل گیری است و آنها تأهل و به دوش گرفتن بار سنگین زندگی خانوادگی را نوعی حماقت، فریب، ندانم کاری یا به قول معروف افتادن در چاه زندگی پس از بیرون آمدن از چاله تجرد می دانند.

 

▪ همان طور که اشاره کردید با بالا رفتن سن ازدواج احتمال باروری هم کاهش می یابد. این موضوع تا چه حد سلامت روانی ازدواج را تحت تاثیر قرار می دهد؟

 

بچه دارشدن یکی از هدف های ازدواج و تشکیل خانواده است و شاید اوایل زندگی مشترک خیلی مهم نباشد اما با گذشت زمان این هدف پررنگ تر می شود. در کنار همه سختی های

 

بچه دار شدن، نمی توان این نکته را نادیده گرفت که تولد یک کودک شادی را برای زندگی زن و شوهر به ارمغان می آورد و نبودنش می تواند نشاط را از بعضی از خانواده ها بگیرد. البته با پیشرفت علم پزشکی احتمال بچه دارنشدن زوج ها به حداقل رسیده اما برخی زوج ها به دلیل مسائل فرهنگی، اجتماعی و مالی نمی توانند پدر و مادر شوند. حتی گاهی همین دلیل به ظاهر بی اهمیت باعث می شود تا زندگی مشترک به بن بست برسد. البته ما همواره به زوج هایی که صاحب فرزند نیستند توصیه می کنیم به مشاور مراجعه کنند تا از لحاظ روانی واقعیت ها را بپذیرند و بتوانند با هم زندگی کنند.

 

▪ بعضی از زوج ها ترجیح می دهند بعد از ازدواج بچه دار شدن را به تأخیر بیندازند. این موضوع می تواند تاثیر منفی روی روابط?شان داشته باشد؟

 

هنوز چنین چیزی ثابت نشده اما اگر سن زن و شوهر بالا باشد و بچه دار شدن را به تأخیر بیندازند بدون شک مشکل ایجاد خواهد شد.

 

▪ آیا انجام مشاوره بارداری قبل از ازدواج ضروری است؟

 

برای همه زوج ها نیازی نیست اما افرادی که در معرض خطر ناباروری قرار دارند باید به مراکز ناباروری معتبر مراجعه کنند تا وضعیت سلامت آنها بررسی شود و بعد از ازدواج به مشکل برنخورند