به یقین در اطراف خود فرد یا افرادی را دیده‌اید که چندین عمل زیبایی یا پوستی انجام داده‌اند یا یک عمل را چندین بار تکرار کرده‌اند یا دائم درمورد اندام‌های بدن خود نگران هستند و از شما سؤال می‌کنند! شاید شما با خودتان گفته‌اید «ای بابا! این چه کاریه و گاهی حتی به روی این افراد هم آورده‌اید که راستی این قسمت صورتت اشکالی نداره‌ها؟!» در واقع این افراد مبتلا به نوعی بیماری روحی روانی به نام سندرم «خود‌زشت‌پنداری» هستند و اگر بیماری‌شان درمان نشود دچار افسردگی می‌شوند و حتی ممکن است دست به خودکشی هم بزنند! اگر شما هم هرروز چندین ساعت از وقت خود را صرف نگاه کردن به چهره و اندام‌تان می‌کنید و احساس می‌کنید هر آرایشی که می‌کنید و هر لباسی که می‌پوشید و هر جراحی زیبایی‌ای هم که انجام می‌دهید باز هم زیبا نمی‌شوید بهتر است به جای گرفتن وقت ویزیت از جراحان پلاستیک و آرایشگران مختلف هرچه زودتر از یک روانشناس وقت بگیرید چرا که این بیماری می‌تواند زندگی‌تان را به کلی مختل کند و برای اطرافیان‌تان هم آزاردهنده باشد.

تحقیقات نشان داده‌ است حدود يك درصد از مردم و 10تا 14 درصد از مراجعه‌کنندگان به متخصصان پوست و زیبایی با این بیماری درگیر هستند و اغلب خود از آن بی‌خبرند. «نوعی اشتغال ذهنی به نقصی تخیلی در ظاهر یا چهره، طوری كه زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.» این تعریف روانپزشكان از اختلال روانی بدریخت‌انگاری یا خود زشت‌انگاری بدن است. به عبارتی این دسته از بیماران تصوری اغراق‌آمیز نسبت به نوعی نقص در بدن‌شان دارند. برای مثال احتمال دارد خیال كنند بینی خیلی بزرگی دارند یا گونه‌ها و چشم‌های‌شان خیلی کوچک یا بزرگ است و... در حالی که اغلب این عیب‌ها فقط در خیال خودشان وجود دارد و بقیه متوجه آنها نمی‌شوند. سرانجام، این خیالات و تصورات آنقدر قوت می‌گیرند كه همه دغدغه فرد در زندگی، تلاش برای تغییر نقص جسمی‌اش می‌شود و این دلمشغولی، كاركرد‌های شغلی و اجتماعی و زندگی او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته ممكن است این بیماران واقعا نقصی هم در بدن‌شان داشته باشند با این حال تصور آنها نسبت به این نقص، بیش از آن چیزی است كه واقعا وجود دارد و تکرار و بیان اغراق‌آمیز در کلام‌شان محسوس است.

چهره‌ام داره مي‌افته، هرچی در مورد ظاهرم باشه ازش متنفرم، شبیه گوریل شدم، صورتم پر از چروک شده، به زودی کچل میشم،  قدم خیلی کوتاهه، افسرده به نظر می‌رسم، انگشتام کوتاه یا بلندن، بيني‌ام خیلی بزرگ و بی ریخته، من یه خپل چاقم، همه دارن به من نگاه می‌کنن، این عضوم خیلی کوچیکه یا خیلی بزرگه، به نظرت لبای من خیلی نازک هستن؟ موهام چطورن؟ آرایشم که به هم نریخته؟ باید سریع برم توی آینه خودمو چک کنم! همه این جملات و احساسات بیانگر درجه‌ای از بیماری خودزشت‌پنداری است.

 

 

پیرو تحقیقات انجام شده این بیماری معمولا بین سنین 15 تا 35 سالگی رخ می‌دهد که بیشترین شیوع آن در 33 سالگی بوده است. نسبت شیوع بین خانم‌ها و آقایان تقریبا برابر گزارش شده است. این بیماری در آقایان بیشتر به ابراز نگرانی از نازک شدن موها و کم شدن موی سر، کم مویی یا پرمویی بدن، فرم عضلات (آقایانی که دائم در حال تزریق هورمون و پروتئین‌های بدنسازی هستند)، قد و اندام تناسلی دیده شده است. در بانوان هم بیشتر نگرانی‌ها در رابطه با نواحی صورت، چهره و در مواردی شکل پاها و سایز سینه‌ها بوده است.

این بیماری با افسردگی، اضطراب و وسواس (فکری- عملی) همبستگی بالایی دارد طوری که حدود 80 درصد از بیماران مبتلا به خودزشت‌انگاری از افسردگی نیز رنج می‌برند. همچنین در بسیاری از موارد احساس ناتوانی در درمان یا برطرف کردن مشکل، چاره‌ای جز خودکشی برای آنها نمی‌گذارد، طوری که 74 درصد از این افراد حداقل یک‌بار به خودکشی فکر کرده‌اند. کمبود اعتماد به نفس و عزت‌نفس از دیگر مسائلی است که این گروه با آن درگیر هستند که این موضوع تاثیر زیادی در روابط اجتماعی و زندگی فردی‌شان می‌گذارد.

درمان این افراد از طریق عمل‌های جراحی تقریبا غیرممکن است موضعي که باید عمل جراحی شود طرز فکر و باور ذهنی آنهاست! این افراد بهتر است روی ترس‌های خود کار کنند. یکی از رویکرد‌های درمانی که امروزه پاسخ دهی خوبی داشته رویکرد شناختی رفتاری است که 82 درصد از این بیماران به وسیله آن بهبود یافته‌اند. در ضمن درمان با این رویکرد میزان عزت نفس، افسردگی و اضطراب را هم کاهش می‌دهد. بيشتر اوقات می‌بینیم با اطمینان بخشیدن به بیمار یا تعریف و تمجید از او بیماری‌اش کمرنگ‌تر می‌شود که البته این تاثیرگذاری موقتی است.

از نشانه‌های شایع افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌انگاری به موارد زیر می‌توان اشاره کرد: این افراد باور غلط از چهره و اندام خود دارند، از آینه و سطوح شفاف اجتناب می‌کنند یا برعكس، بیش از حد در آینه می‌نگرند و برای پنهان كردن نقص فرضی به لوازم آرایش یا لباس‌های رنگارنگ و متنوع روی می‌آورند و در عکس‌ها چهره یا عضو مورد نظر را بیش از حد می‌پوشانند یا مدام از هورمون‌های بدنسازی و ... استفاده می‌کنند. این بیماری به جای اینکه بیمار را پیش روانشناس بفرستد، او را همنشین همیشگی مطب جراحان زیبایی و پوست می‌كند که البته این موضوع نه تنها گاهی به سود پزشکان و جراحان نیست بلکه به ضرر آنها هم تمام می‌شود زیرا این بیماران همیشه ناراضی هستند و در هر حرفه‌ای رضایت مراجعه‌کننده باعث جذب مراجعان دیگر می‌شود. گاهی حتی دیده می‌شود این بیماران اقدام به شکایت‌های قانونی علیه پزشک مورد نظر می‌کنند.