دوره نوجواني يکي از دوران حساس زندگي هر فرد است. پشت سر گذاشتن دوران کودکي و فاصله زماني مانده تا دوران بلوغ نوجوان را در موقعيتي حساس قرار مي دهد که اصلي ترين ويژگي آن بلاتکليفي است. طي دوران نوجواني فرد تلاش مي کند با تجربيات و اندوخته رواني که از دوران کودکي کسب کرده است، مقاصد و اهداف خود را مشخص و سپس براي آن برنامه ريزي کند.

اما اين کار يک شبه انجام نمي شود و نوجوان بارها از اين شاخه به آن شاخه مي پرد، تجربيات مختلف کسب مي کند تا دقيقا بفهمد چه مي خواهد.روان شناسان بر اهميت دوران نوجواني و لزوم کسب اعتماد به نفس و تجربيات متعدد و هويت يابي در اين سنين تاکيد مي کنند و از والدين مي خواهند امکان کسب تجربيات مختلف را براي نوجوانان فراهم کنند. 

فرد در طول دوره نوجواني به دنبال کسب هويت است؛ نوجوان در وراي تمام کارها، فعاليت ها، جست و جو و اکتشافش در محيط پيرامون تلاش مي کند به اين ۲ سوال پاسخ بدهد من کيستم و چه مي کنم؟ فرد در سنين نوجواني شمايل و انگاره اي از خود در ذهن دارد که طي سال هاي بعد در دوران تحصيل و کار و زندگي به آن شکل مي دهد.

دکتربهروز بيرشک، روان شناس و عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران با بيان اين مطلب، به خراسان مي گويد: اهميت هويت يابي در دوران نوجواني به حدي است که از آن تحت عنوان «بحران هويت» نام مي برند. نوجواني دوران گذار فرد از کودکي به بزرگسالي است که طي آن نوجوان به شدت تحت تاثير تغييرات جسماني نيز قرار مي گيرد. تغييرات هورموني ناشي از شروع دوران بلوغ مانند جوش صورت، رويش مو در صورت، تغيير صدا و در دختران تغيير فرم بدن، شروع عادت ماهيانه و ... باعث مي شود خلقيات آن ها نيز تغيير کند.

کم حوصلگي، پرخاشگري، فاصله گيري از خانواده و تمايل به حضور بيشتر در جمع همسالان از شايع ترين رفتارهاي نوجوانان است که شکايت بسياري از والدين را هم در پي دارد. نکته اين جاست که اگر پدر و مادر بتوانند الگوي مناسبي در اختيار نوجوان خود قرار دهند و در اين سن به اهميت نقش جنسيتي خود واقف باشند، کمک بزرگي به نوجوان خود کرده اند و وي را از درگير شدن با بسياري از ناهنجاري ها دور مي کنند. دادن اطلاعات به موقع و صحيح و غيرمتناقض به نوجوان يک اصل اساسي است. والديني که تا چندي پيش فرزند خود را «بچه» خطاب مي کردند، ناگهان به او مي گويند مرد شده است و نبايد فلان رفتار را از خود نشان دهد. پيام هاي مستقيم و غيرمستقيم والدين به نوجوان در ذهن او حک مي شود و بر ذهنيت وي از شخصيت اش تاثير مي گذارد. بنابراين والدين بايد هوشيارانه نسبت به تمايل وي به کسب تجربه هاي جديد واکنش نشان دهند و با ابراز همدلي تلاش کنند وي را در اين مسير دشوار هدايت کنند. از آن جا که در اين دوران بسياري از نوجوانان با چالش هاي زيادي مواجهند، در ادامه مطلب به چند راهکار به نقل از ياهو پرداخته مي شود که اميدواريم مفيد واقع شود. 

اين شکايت بسياري از نوجوانان و بسيار ناراحت کننده است. اما نبايد باعث ناراحتي درازمدت شما شود. واقعيت اين است که اختلاف نظر با خواهر و برادر کاملا طبيعي است. بنابراين اصل قضيه حذف شدني نيست. بهتر است ابتدا ببينيد کدام رفتار خاص باعث ناراحتي شما شده است. سپس در يک موقعيت مناسب با او صحبت و راه حل پيدا کنيد. سپس سعي کنيد با هم مهربان تر باشيد زيرا اخلاق خوب، رفتار خوب در پي خواهد داشت و هر قدر مهربا ن تر باشيد، مشکلات کمتري رخ خواهد داد. وقتي عصبانيت دوباره اوج گرفت، راه صحيحي براي تخليه آن پيدا کنيد. ورزش کنيد زيرا ورزش کردن باعث تخليه هيجان و استرس مي شود. اگر موضوع به اين راحتي حل نشد، آن گاه مي فهميد که بهتر است از سر راه هم کنار برويد!نگران نباشيد اين فاصله هميشگي نخواهد بود. پس از گذراندن دوران رشد و تکامل، اختلاف نظرها کمتر و کمتر مي شود و صلح برقرار مي شود. 

* در بسکتبال موفق نبوده ام و مي خواهم آن را کنار بگذارم.آيا تصميم درستي گرفته ام؟ شايد تصميم درستي باشد چون دليلي ندارد انسان کاري را که در آن موفق نيست ادامه بدهد. اما سوال اين جاست که موفق بودن يا نبودن را چطور معنا مي کنيد اگر موفق بودن يعني بهترين بازيکن شدن و موفق نبودن يعني دادن چند پاس اشتباه، بايد طرز فکر خود را تغيير دهيد. حتي بسکتباليست هاي حرفه اي هم گاهي موفق نيستند، اما بسکتبال را کنار نمي گذارند، چون اين ورزش را دوست دارند. بنابراين اول ببينيد چقدر به ورزش يا رشته هنري که مي خواهيد کنار بگذاريد، علاقه داريد. اگر موفقيت در ورزش دغدغه هميشگي تان نباشد از آن بيشتر لذت مي  بريد. به خاطر داشته باشيد که لازم نيست هميشه بهترين باشيد گاهي کافي است لذت ببريد همين و بس. پس اگر بسکتبال هنوز لذت بخش است، ادامه دهيد در غير اين صورت، آن را کنار بگذاريد.

* از مدرسه جديدم متنفرم. تازه وارد بودن در مدرسه دشوار است. احساس بيگانگي و غريبه بودن مي کنيد و فکر مي کنيد همه دوستاني دارند جز شما.قطعا مدت زماني طول مي کشد تا بتوانيد دوستاني پيدا کنيد. راهش اين است که برويد با ديگران صحبت کنيد و با آن ها در بازي شريک شويد. در مدرسه سابق خود به کدام رشته علاقه داشتيد. در مدرسه جديد همبازي هاي جديد خود را پيدا کنيد و با آنها آشنا شويد. اگر بچه هايي را ديديد که کارشان توجهتان را جلب کرد شجاعت به خرج دهيد و سرصحبت را باز کنيد. هر روز به يک فرد جديد سلام کنيد. با والدينتان به پياده روي برويد تا دوستان جديدي در پارک و در همسايگي خود پيدا کنيد.

* بهترين دوستم با من قهر کرده است. چه کنم؟ اين مشکل واقعا جدي است.اگر او را دوست داريد بايد به او بفهمانيد که رفتارش احساسات شما را جريحه دار کرده است. بايد از او بپرسيد چرا با شما صحبت نمي کند. اما به ياد داشته باشيد که دوستان انسان در طول زمان تغيير مي کنند. بچه ها اغلب به سمت افراد جديد جذب مي شوند و سعي مي کنند با بچه هاي تازه آشنا شوند.بنابراين شايد دوست شما کسي را يافته که نقاط مشترک بيشتري با او پيدا کرده است و اين تقصير شما نيست و عيبي را متوجه شما نمي کند. شما هم سعي کنيد دوستان تازه پيدا کنيد و نقاط مشترک بين خودتان و ديگران را بيابيد. به اين ترتيب کمتر به دوستان قديمي خود فکر مي کنيد. در ضمن سعي کنيد با آشنايان و اعضاي خانواده بيشتر در تماس باشيد تا احساس تنهايي نکنيد. 

مروي-نوجواناني کمتر با مشکلات دوران نوجواني روبه رو مي شوند که رابطه خوبي با پدر و مادر خود دارند، دکتر بهروز بيرشک روان شناس با اشاره به اين مطلب به خراسان مي گويد: توصيه اکيد ما اين است که پدر با دختر و مادر با پسر رابطه بسيار سازنده، همراه با همدلي و صميميت برقرار کنند زيرا نوجوان براي دانستن نقش و جايگاه خود به شدت به يک فرد از جنس مخالف نيازمند است تا نقش جنسيتي خود را بيابد.