در اندیشه اهل بیت علیهم السلام علاوه بر آموزش آداب و رفتارهاى اجتماعى و اخلاقى ،باید فرزندان را با نكات معنوى و تربیت دینى آشنا نمود. لازم است والدین این وظیفه خطیر خود را از همان روزهاى تولد به انجام برسانند.

 نواى دلنشین توحید، اولین آموزه هاى دینى است كه روح كودك را طراوت مى بخشد و او را به سوى دین و معنویت سوق مى دهد. زمزمه جملات روح نواز اذان و اقامه به گوش نوزاد از زیباترین و مۆ ثرترین آموزش هاى رهبر عالیقدر اسلام به پیروان خود مى باشد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: هنگامى كه حسین علیه السلام به دنیا آمد، رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم ، آن نوزاد مبارك را در آغوش گرفت و در گوش ‍ راستش نواى توحیدى اذان را زمزمه كرد و گوش چپش را با نغمه دلنواز اقامه آشنا نمود. در روز هفتم ولادت ، پیامبر صلى الله علیه و آله دستور داد سر آن نوزاد را تراشیده و هم وزن موى سرش نقره صدقه دادند و گوسفندى براى او عقیقه نمود.( بحار الانوار، ج 43، ص 239)

با رشد جسمانى كودك لازم است ، آموزشهاى دینى نسبت به فهم و درك آنان ، انجام پذیرد. از شش ماهگی که غذای کمکی شروع می شود، اگر هر دفعه قبل از غذا بسم الله بگویید و بعد از غذا دستهای خود و فرزندتان را بالا ببرید و الهی شکر بگویید ، کودک به یک سالگی نرسیده، این عمل شکر خدا را، تکرار خواهد کرد.

امام باقر علیه السلام به فرزندش مى فرمایند: فرزندم ! هرگاه خداوند به تو نعمتى ارزانى داشت بگو :الحمدلله و هرگاه امرى و حادثه اى تو را غمگین و ناراحت نمود بگو: لاحول و لا قوة الا بالله و زمانى كه احساس نمودى روزى تو به كندى و سختى مى رسد، بگو: استغفرالله .

در این راستا، مهمترین مرحله‌ی تربیت دینی، اُنس دینی است.

• از دورانی که جنین در رحم مادر تشکیل می‌شود، باید کودک را با معنویات آشنا کرد. خواندن و گوش دادن به قرآن و شرکت در جلسات مذهبی، مراقبت در حلال بودن مال و ... توسط مادر، در دوران بارداری بر جنین تأثیر مثبتی دارد. در کتاب ریحانه بهشتی ، دستورات مذهبی که مثلا مادر در ماه چهارم بر کدام سوره مداومت بیشتری داشته باشد ، و یا در کدامین ماه ، چه آداب مذهبی وجود دارد، ذکر گردیده است.

• کودکی که سال‌های اول زندگی با قرآن و نماز خواندن پدر و مادر آشنا می‌شود و در سه یا چهار سالگی در کنار آن‌ها جانمازی پهن می‌کند و به تقلید از آنان قیام، رکوع و سجده‌ای برپا می‌کند، کم کم زمینه‌ای به نام اُنس و الفت دینی در او ایجاد می‌شود.

هیچ زمان آنها را وادار و مجبور به انجام فرائض دینی نکنیم که اثری معکوس و تخریب کننده دارد، حتی اگر به سن شرعی رسیده اند و مثلا نمی خواهند نماز بخوانند، از لحاظ شرعی ، شما حق اجبار به آنان را ندارید

وقتی فرزند شما در کنارتان سجده و رکوعی کرد و سلام نماز را داد و شما دستش را به گرمی فشردید، او را در آغوش گرفته و بوسیدید و لبخند رضایت‌بخشی در صورتتان شکوفا گردید، به یادش می‌ماند که هر موقع این حرکات را انجام داده، از شما یک پاداش درونی و رضایت‌بخش دریافت کرده است.

در روان‌شناسی به این پدیده شرطی کردن می‌گویند؛ به این صورت که اگر دو امر در مجاورت یک‌دیگر قرار بگیرد و با حضور یکی، دیگری هم حضور پیدا کند، کودک کم کم بین این‌ها پیوندی برقرار می‌کند که به آن «پیوند شرطی» گفته می‌شود. کودک در سال‌های بعد که زندگی مستقلی را دنبال می‌کند، هر موقع به یاد می‌آورد که وقتی نماز می‌خواند، سیمای شما شاد می‌شد و او را تشویق می‌کردید؛ در او شوق و علاقه به دین ایجاد می‌شود.

اگر شما بعد از شنیدن اذان، کارهای خود را متوقف کرده و به نماز بایستید، مسلم بدانید ، فرزندتان هم مانند شما ، نماز اول وقت را فراموش نخواهد کرد، نه این که خود به روزنامه خواندنتان ادامه دهید و فرزندتان را به نماز اول وقت امر کنید، به قول معروف، فرزندان آن چیزی می شوند که شما هستید ، نه آن چیزی که شما می خواهید و آرزو دارید که بشوند، باش تا فرزندت هم بشود.

به طور کلی فرزندتان را بعد از انجام شعایر دینی، از طرق مختلف از جمله محبت کردن، هدیه دادن و ... تشویق کنیم.

• فرزندانتان را به قرآن علاقمند کنید. داستان های زیبا و جذاب قرآنی را برایشان تعریف کنید، از انسانهای خوب و بد یاد شده در قرآن برایش بگویید و نظرش را جویا شوید ، قدم بعدی این که به آنان کمک نمایید تا سوره‌های کوچک قرآن را حفظ کنند و برای شما و مهمانان از حفظ بخوانند و خودتان جوایزی خریده و در خفا به مهمانتان بدهید و از او بخواهید بعد از قرآن خواندن فرزند شما  ، این جایزه را به او بدهد.

مراقب رفتارهایتان در قبال مذهب بچه ها باشید،یک روز عید غدیر، تمام فامیل در خانه یکی از سادات جمع شده بودیم.فرزند یکی از اقوام که حدود چهار پنج ساله بود، در جمع چند سوره قرآن و دعای فرج را خواند و همه او را تشویق کردند و آفرین و باریکلا گفتند، بعد از چند دقیقه از تلویزیون آهنگ شادی پخش شد و این بچه برای جلب توجه و ادامه تشویق های دیگران شروع به تکان دادن خود (رقصیدن) کرد، تمام جمع برای او دست می زدند و به او می خندیدند که ناگهان یکی از فامیل یک اسکناس در آورد و به عنوان شادباش به او داد.بچه از خوشحالی جیغ کشید و خدا شاهده که تا شب همین جور می رقصید تا بازهم جایزه بگیرد. این کار خیلی مرا متاثر کرد که چرا تشویق ما برای رقص بیشتر از تشویق ما برای خواندن قرآن بوده و چرا این جایزه را برای رقص به او دادند و برای قران خواندن به او ندادند و تصمیم گرفتم در اولین باری که دوباره او را دیدم ، ازش بخواهم قرآن بخواند و به او جایزه بدهم. و یا اگر دخترانمان روسری سر می کنند ، با احترام با آنها برخورد کنیم و آنها را از بچه های دیگر بیشتر تحویل بگیریم.

 

• فرزندانتان را در مراسمات دینی شرکت دهید. مثلا برای عزای محرم برایش لباس مشکی تهیه کنید و همراهتان به هیات عزاداری ببرید، البته توجه داشته باشید که بچه خسته نشود.

• کودکان را از خدا نترسانیم. باید خدا را با زبان بچه‌ها به آن‌ها بشناسانیم.

• به جای ترساندن از جهنم، بهشت را برایشان توصیف کنیم. از زیبایی های بهشت و ملائکه ای که بچه ها را دوست دارند بگوییم.

• در ولادت ائمه معصومین، یک جعبه شیرینی تهیه کنید و به دست فرزندتان بدهید و از او بخواهید بین همسایه ها و یا دوستانش پخش کند. خودمان هم شادی را به خانه بیاوریم و آن شب غذایی که فرزندمان دوست دارد را تهیه کنیم و یا او را به پارک و رستوران ببریم.

•  شب تولد و یا شهادت ائمه با دیگر شبها باید متفاوت باشد، بگذارید کودک از شما سوال کند که چرا امشب لباس مشکی بر تن دارید و یا چرا خانه را بادکنک آرایی کرده اید؟ آن وقت می توانید داستان آن امام بزرگوار را با بیانی کودکانه برایش بگویید.

و مهمترین نکته در تربیت مذهبی آن که: هیچ زمان آنها را وادار و مجبور به انجام فرائض دینی نکنیم که اثری معکوس و تخریب کننده دارد، حتی اگر به سن شرعی رسیده اند و مثلا نمی خواهند نماز بخوانند، از لحاظ شرعی ، شما حق اجبار به آنان را ندارید.

 

 

 

با نگاهی به کتاب حقوق متقابل والدین و فرزندان،عبدالکریم پاک نیا و روش‌های تربیت کودک در قرآن کریم