علي رغم اين كه همه ي آدم ها به طور كلي در مقام انسان، امكانات ذهني مساوي دارند ولي بايد بپذيريم كه بعضي در برخي موارد توانايي‌ هاي متفاوت ‌تري دارند. اين توانايي‌ هاي متفاوتي كه در هر فرد ويژه هست را استعداد مي گوييم.

واقعيت اين است که هر يک از ما انسان ها در درون خود شي عتيقه اي به نام استعداد داريم که کشف و شناسايي آن افق زيبايي را فرا روي زندگي ما خواهد گشود.

در ابتدا بايد بدانيم که چه توانمندي هايي داريم؟ قرار است در آينده جايگاه فرزند ما در جامعه چه باشد؟ و نهايتاً اينکه اين مسير بايد چگونه طي شود که با راحتي و زيبايي و سبکبالي و کمترين تنشي به سر منزل مقصود برسيم. اگر فرآيند استعداديابي، استعدادپروري و استعدادسالاري از همان دوران طفوليت پياده گردد و اين فرهنگ سازي در سطوح بالاتر و در سازمان و اجتماع ما نيز انجام پذيرد، بسياري از مشکلات فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي فراروي ما مرتفع خواهد شد.

سنجش استعداد و توانائي‏هاي بالقوه در کودکان و نوجوانان براي مديريت عمر و انتخاب صحيح رشته تحصيلي و شغلي آنان در آينده مهم است. در حال حاضر افرادي که پس از سال‏ها تحصيل و کسب تجربه پي به عدم علاقه خود در کار و زندگي مي‏برند کم نيستند اين حادثه باعث هدر رفتن هزينه و مشکلات اجتماعي بسيار مي ‏شود.

از طرف ديگر ساعات کاري والدين و مشکلات آن ها زمان کمي را در اختيار آن ها مي‏گذارد تا با فرزندان خود باشند در اين موقع است که آموزش در مدارس نقش تعيين کننده‏اي مي‏يابد زيرا که کودک مدت بيشتري در کنار دوستان و معلمين خود مي‏باشد.

پيشرفت روش‏ هاي آموزشي و چگونگي استفاده نيازمند شناخت کافي مي‏باشد تا والدين و معلمين بتوانند فردي را به اجتماع وارد کنند که مفيد باشد اين ‏کار هم در بعد کاهش آسيب‏هاي اجتماعي و هم در بعد اخلاقي يک الزام مي‏باشد افرادي که داراي هدف مشخصي مي‏ باشند بهتر مي‏ توانند رشد کنند و تصميم بگيرند.

فعاليت هايي که فرزند شما علاقه دارد به هر نحوي به  آن بپردازد و علي رغم فشارها و منع هاي خانواده همچنان تلاش در آن زمينه را ارجح مي داند

مي تواند کمک زيادي به تشخيص استعداد داشته باشد

دوره اوليه کودکي کيفيت تجارب کلامي و ادراکي کودک نقش تعيين کننده در پيشرفت تحصيلي بعدي او دارد. در حقيقت همه کارشناسان اعتقاد دارند که همه کودکان داراي نقاط بالقوه‏اي هستند که شناسايي اين نقاط مي‏تواند نه تنها کودک را در مسيري صحيح قرار دهد از طرف ديگر مي‏تواند باعث کاهش هزينه‏ هاي اجتماعي و خانوار شده و مانع از آزمون و خطا در بحث آموزش مي‏شود، بنابراين سيستم‏هاي جديد آموزشي بايد سعي کنند استعداد و توانايي کودکان در رشته‏هاي مختلف تحصيلي، هنري و ورزشي بشناسند. اين امر از اتلاف وقت و هزينه والدين در مواردي که علاقه و توانايي‏هاي کودک وجود ندارد جلوگيري مي‏کند. بنابراين اين روش چه به لحاظ اقتصادي و چه به لحاظ تسريع در اهداف سيستم آموزشي از اهميت بسيار زيادي برخوردار مي‏باشد. بنابراين والدين با شناختي که از کودک پيدا مي‏نمايند امکانات و توانايي‏ هاي کودک را در آن مسير هدايت مي‏نمايند. اين امكان وجود دارد كه در جامعه همه نابغه باشند، اما شرطش اين است كه بتوانند استعدادشان را كشف كنند و در آن عرصه كار بكنند تا بيشترين بازدهي را داشته باشند، بيشترين خروجي را بگيرند. منتها خب الان مي‌بينيد كه اينجوري نيست، يعني اكثر آدم ها چون استعدادشان را نمي‌شناسند، و به دلايلي از اين دست، كه اصلي ترين شان ميتواند اين باشد، آدم هاي موفقي نيستند. 

در اين ميان نکته‏اي مطرح مي‏گردد که چگونه اين امر امکان پذير مي‏باشد؟ شناخت‏هاي کامل از کودک از طريق شناخت شخصيت و روحيه وي توام با شناخت توانايي‏هاي ذهني و محيط او مي‏تواند آمادگي وي براي گروه‏هاي اصلي تحصيلي را مشخص کند به عنوان مثال مطالعه در زندگي نويسندگان و شعرا آنان را انسان‏هايي حساس، درون‏گرا و با خلاقيت بالا نشان مي‏دهد.

آينده از آن کساني است که با ميل و رغبت و استعداد خود رشته تحصيلي و شغلي خود را انتخاب مي‏نمايند. يعني شناسايي استعداد کودکان بر مبناي جامع بودن، مستمر بودن و مشارکتي بودن و مطالعات پيشينه خانه و اجتماع محلي کودکان و توسعه آفريني فرد در اجتماع و مدرسه و به صورت فرد به فرد است.

گام هاي مهمي در جهت شناسايي استعداد وجود دارد که توجه به آن ها مي تواند به فرزندان مان کمک کند تا مسير مناسب را برگزينند.

 اولين مرحله‌اش اين است كه سعي كنيم در خصوص دوران كودكي فرزندمان، در سنين چهار سال تا هفت سال اطلاعاتي گردآوري کنيم. بعضي از بچه ها ،وقتي چند تا اسباب بازي دارند، اين اسباب بازي ها را خيلي مرتب، طبق يك فرمول خاصي، كنار هم ديگر ميچينند. دسته بندي ميكنند. به يك بچه‌اي اسباب بازي ميدهيم، مي‌بينيم كه فوري ماشين را تكه پاره ميكند، پيچ هايش را باز ميكند و ... ميگوييم چرا اينكار را كردي؟ ميگويد مي خواستم ببينم داخلش چيست؟ اين بچه روحيه‌ي كشف دارد، اهل كشف است . بچه‌ي ديگري در قبال همين ماشين دو تا ميخ به آن اضافه ميكند، يك چوب به آن مي بندد، يك قرقره به آن ميبندد، ميگوييم چرا اينكار را كردي؟ ميگويد مي خواهم يك تريلي درست كنم. يعني خلاقيت تيپ صنعتي دارد، بچه‌ي ديگري در همين موقعيت قصه گويي ميكند. بچه ها در سن چهار تا هفت سال استعداد و خود واقعي شان را تا حد قابل توجهي ميتوانند نشان بدهند. کودک بين چهار تا هفت، خيلي اهل خودسانسوري نيست، و توانمندي‌هاي اش را بروز مي دهد.

در مقطع ابتدايي و راهنمايي، چه دروسي فرزند شما را بيش تر جذب مي كرد؟ به چه دروسي را شب ها خودش با علاقه، بدون هيچ تشويق بيروني مي پردازد. در كدام درس ها، مطالعات خارجي بيش تر بوده است؟ او از كدام درس لذت بيش تري مي‌برد. آن هم با حذف همه‌ي پارامترهاي خارجي.

فعاليت جانبي خيلي كمك كننده‌ي خوبي است، يعني من گفتم مطالعه‌ي جانبي، حالا شما ميگوييد نه، اصلا فعاليت جانبي. فعاليت هايي که فرزند شما علاقه دارد به هر نحوي به  آن بپردازد و علي رغم فشارها و منع هاي خانواده همچنان تلاش در آن زمينه را ارجح مي داند مي تواند کمک زيادي به تشخيص استعداد داشته باشد. پرورش گل وگياه ، خوشنويسي و يا فعاليت در حيطه هاي مختلف بازي. گاهي بازي نياز به يك خورده محاسبات فكري دارد، در بعضي بازي ها نياز به دورانديشي وجود دارد و...

گاهي فعاليت هاي جانبي ميتواند فعاليت هاي اجتماعي باشد. مهم است بررسي کنيد تا ببينيد او در چه كاري درخشيده است؟

در دوره دانشگاه دغدغه هاي ذهني فرزند شما از چه جنسي بوده است، سوال هايي كه به ذهنتان مي رسد بيش تر در چه مايه هايي بوده است، احيانا ايده ها و پيشنهاد ها در چه مايه اي بوده است؟

براي شناخت و تشخيص استعداد ها هر چه قدر اطلاعاتي كه در مورد فرزندان  جمع مي كنيد بيش تر و دقيق تر باشد، خروجي دقيق تري در مي آيد. اين اطلاعات بايد به تدريج فراهم بشوند.