مهمترین نكته ای كه باید در مورد رشد و تكامل كودك خود به یاد داشته باشید این است كه كودكان با سرعت های متفاوتی رشد می كنند. مانند تمام كودكان ، فرزند شما نیز در زمان مقتضی می خندد ، سرش را نگه می دارد و اشیاء را به چنگ می گیرد. اما این را بدانید كه كودك شما یك انسان منحصر به فرد است . او اعمال خود را صرفاً به این دلیل كه در كتابی بیان شده یا شما از او می خواهید و انتظار دارید ، انجام نمی دهد. " زمان مناسب " برای او هنگامی است كه آمادگی انجام كاری را پیدا كرده باشد . شما نمی توانید سرعت رشد و تكامل كودك را بیشتر كنید ، اما اگر به اندازه كافی عشق ومحبت و توجه به او نشان دهید ، دقیقاً چیزی را به او داده اید كه احتیاج دارد .

تكامل كودك شما جدا از جهان پیرامون او اتفاق نمی افتد ، او زمانی درس های لازم برای زندگی را می آموزد كه بخشی از این جهان باشد . حضور شما، والدین شما ، خواهران و برادران دیگر، دوستان و اعضای فامیل همه برای آموزش و تكامل او اساسی هستند . او نه تنها به آموزش ، بلكه به عشق و تشویق و حمایت اطرافیان نیز نیازمند است تا هرچه بیشتر شكوفا شود . همچنان كه كودك بیشتر و بیشتر رشد و تكامل  می یابد، مهارت های شما نیز به عنوان والدین ، متناسب با نیازها و احتیاجات او افزایش می یابد. تا هنگام چهار ماهگی كودك ، احتمالاً  توانسته اید یك برنامه روزانه شامل غذا دادن ، پوشك كردن ، بیرون بردن برای پیاده روی و هواخوری در پارك ، حمام كردن و خواباندن او تنظیم كنید.

تكامل روندی خطی نیست . در برخی موارد به نظر می رسد كودك شما به عقب برگشته . برای مثال ، ممكن است كودك شما كه همیشه درطول شب به خوبی می خوابیده برای چند شب متوالی، ناگهان نیمه های شب بدون هیچ علت خاصی هرسه- چهار ساعت یك بار از خواب بیدار شود . به این ترتیب به نظر می رسد كه تكامل اوسیری روبه عقب داشته ، اما این روند تكامل در واقع رو به جلو است ؛ زیرا یكی دو هفته بعد متوجه می شوید كه هشیارتر شده و بهتر به اطرافیان خود پاسخ می دهد و در طول روز كمتر نیاز به خواب دارد .

انتقال از محیط داخل رحم به فضای اتاق زایمان ، تغییرات زیادی را در دستگاه های بدن نوزاد ایجاد می كند كه متعاقب این تغییرات نیازهای جدیدی نیز برای وی به وجود می آورد . مشخص ترین تغییر،  تنفس خود به خود و مستقل نوزاد است . در مدتی كه نوزاد در رحم است، ریه های وی انباشته از مایع آمینوتیك است ، این مایع در اثر فشاری كه هنگام عبور جنین از كانال زایمان بر روی قفسه سینه وی وارد می شود، خارج می گردد. با خروج نوزاد از رحم ، نخستین تنفس صورت گرفته و بلافاصله بعد از اولین عمل دم ، گردش خون جنین متناسب با نیاز نوزاد به اكسیژن در خارج از رحم ، تطابق می یابد . نوزادانی كه از طریق سزارین به دنیا می آیند. گاه برای پاكسازی ریه هایشان از مایع آمینوتیك باقیمانده ، نیاز به كمك دارند ؛ زیرا این نوزادن تحت فشار عبور از كانال زایمانی قرار نمی گیرند و طبیعتاً ریه های آنها به خوبی تخلیه نمی شود . همچنین داروهای بیهوشی به كار رفته در طی سزارین می تواند به طور موقت باعث مشكل در عمل تنفس شود. اگر كودك تحت بیهوشی عمومی به دنیا آمده باشد ، ممكن است مثل خود شما تا چند ساعت پس از زایمان كمی گیج و خواب آلوده باشد.

تماس ناگهانی هوا با پوست نوزاد برای حواس وی مانند یك شوك است . درواقع ، نوزادان اغلب در نخستین لحظات تولد ، بیشتر از هر زمان دیگری در طی روزهای نخست ، هوشیار هستند . اگر براثر زایمان ، بیش از حد خسته نیستید و كودك شما نیز هوشیار است ، از فوائد این زمان طلایی حداكثر استفاده را بكنید . او دراین زمان نسبت به لمس پوست شما ، صدا و گرمای شما بسیار حساس است . این دقایق نخستین،  فرصتی استثنایی برای  شما و كودكتان است تا با یكدیگر آشنا شوید . اما اگر این فرصت دست نداد نگران نباشید ، زمان زیادی در هفته ها و ماههای بعد خواهید داشت.

یكی از نخستین سؤالاتی كه پس از دانستن جنس نوزاد مطرح می شود، این است كه نوزاد چقدر وزن دارد . وزن هنگام تولد مهم است ؛ زیرا معیاری برای میزان سلامت نوزاد است. اما كودكان سالم با هر شكل و اندازه ای متولد می شوند . یك كودك 3  كیلوگرمی می تواند به اندازه یك كودك 4 كیلویی سرزنده و پرسرو صدا باشد . هیچ قانون خاصی در مورد وزن وجود ندارد. با این حال یك كودك كمتر از 5/2 كیلو گرم نیاز به توجه ویژه دارد ؛ زیرا وزن كم وی ممكن است به دلیل كمبود تغذیه مناسب در داخل رحم و یا سایرعوارض بارداری باشد .

عوامل بسیاری وزن نوزاد را تحت تأثیر قرار می دهند، ازجمله سلامتی و وزن شما درهنگام زایمان ، رژیم غذایی شما در طی بارداری ، عملكرد جفت ، ژنتیك ( والدین درشت اغلب نوزادان درشت تری دارند) ، جنس و نژاد.

كودك همچنین درطی اولین هفته بعد از تولد ، وزن از دست می دهد ( كاهش وزنی درحدود 5 تا 10 درصد وزن هنگام تولد طبیعی تلقی می شود) . در حدود دو تاسه هفته بعد، كودك مجدداً به وزن هنگام تولد برخواهد گشت .

به محض تولد نوزاد ، یك پرستار آموزش دیده  و یا یك متخصص اطفال ، به كمك تست آپگار ، میزان سلامت كودك شما را ارزیابی می كند . این آزمایش یك تا پنج دقیقه بعد از تولد انجام می گیرد و هدف آن اطمینان از وضعیت كودك و احتمال نیاز وی به كمك های ویژه برای تطابق جدیدش است. برای انجام این آزمون ، معیارهای زیر اندازه گیری می شوند:

- تعداد ضربان قلب ،

- تنفس ،

- قوام عضلانی ،

- پاسخ های رفلكسی،

- رنگ پوست.

این تست تنها سنجشی از میزان سلامت عمومی نوزاد است و نمی تواند چگونگی سلامت وی را در حین رشد و یا شخصیت او را درآینده پیش بینی كند.

به هر كدام از معیارهای ذكر شده در بالا سه نمره ، داده می شود . نمره 2 نشان دهنده مناسب بودن معیار مورد نظر است . به عنوان مثال به ضربان قلب بالای 100 ضربه در دقیقه ، تنفس خوب و طبیعی و پوست ، هر كدام 2 نمره داده می شود. سپس این نمرات باهم جمع می شوند تا نمره كلی آپگار مشخص شود ( حداكثر نمره آپگار10 است ) .

اكثر نوزادان ، نمره آپگار 7 یا بالاتر دارند و تنها تعداد كمی 10 نمره كامل را به خود اختصاص می دهند . اگر نمرات آپگار كودك شما در اغلب موارد ذكر شده خیلی پایین باشد ( به عنوان مثال اگر تنفس وی نامنظم است ، ضربان قلبش پایین و رنگ پوستش پریده یا متمایل به آبی است)، به وی اكسیژن داده می شود. اگر بعد از تنفس داده شده ، آپگار وی همچنان پایین بماند، ممكن است جهت اقدامات پزشكی كامل تر به یك بخش مراقبت ویژه نوزادان انتقال داده شود. رشد جنین در انتهای بارداری تا حد زیادی بستگی به وضع اقتصادی و اجتماعی خانواده دارد. در صورتی كه مادر رژیم غذایی نامطلوب داشته باشد، سیگار بكشد، یا مصرف كننده مواد مخدر باشد وزن نوزاد كاهش می یابد .

نوزاد ممكن است از خیلی جهات باعث تعجب شما شود . برای مثال پوست اغلب نوزادان لكه لكه بوده و كمی آبی  به نظر می رسد. این مسئله امری طبیعی بوده و در طی چند روز آینده ظاهر نوزاد تغییرات زیادی می كند . وزن متوسط نوزاد حین تولد 2500 گرم تا 3400 گرم است و به عواملی مثل نژاد ، وضع اقتصادی خانواده ، جثه والدین ، تعداد زایمان های مادر و ارتفاع محل سكونت بستگی دارد.