مساله تربیت از اساسی ترین و مهمترین مسائلی است که امروزه در تمامی محافل مطرح است. تربیت از دیدگاه اسلامی به مجموعه ای از روشها گفته می شود که از ابتدای تولد باید به کار گرفته شود تا بتوان منتظر ثمرات و  نتایج پربار آن بود.

برای دستیابی به تربیتی عقلانی و صحیح لازم است به نکاتی که در روند مسیر تربیت نسبت به آنها تذکر داده شده، توجه ویژه ای شود. طبق اصول تربیت عقلانی، مراحل رشد و تربیت هر فردی به سه دوره مهم تقسیم می شود. دورانی که به گفته پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) تحت عنوان دوران سروری و سیادت، دوران اطاعت و فرمانبری و دوره مسئولیت پذیری و وزارت نام برده شده است. این دوران به هفت سال اول زندگی، هفت سال دوم و هفت سال سوم تقسیم می شود. با توجه به اینکه در رابطه با هفت سال اول و دوم، پیش از این مطالبی ذکر شده بود، در این نوشتار به دوران سوم یعنی دوره وزیری فرزندان اشاره خواهیم داشت.

آنچه مشخص است اینکه لازمه ثمربخشی فرایند تربیت، توجه به اصول تربیتی در تمام مقاطع سنی کودک است و چنانچه این نکات به خوبی رعایت شود، می توان به شکل گیری شخصیتی معتدل و شایسته، امیدوار بود.

این دوران، دارای حساسیت های خاصی است چرا که از طرفی نوجوان، با یکسری خودخواهی های بچگانه روبروست و از طرف دیگر احساس نوع دوستی و دیگر دوستی هم دارد. یعنی به شدت به گذران وقت با دوستان و گروه همسالان علاقه دارد و از طرف دیگر به داشتن اوقات تنهایی، علاقه مند است. با توجه به وقوع برخی از تغییرات جسمی، حالات روحی نوجوان هم تغییر می کند و مثلا با ظهور غرایز جنسی ممکن است حالات و احساسات خاصی نسبت به جنس مخالف ایجاد شود. این حالات با نوعی احساس زودرنجی و حساسیت هم همراه است و ثبات شخصیتی در نوجوان ایجاد نشده و همین امر نوعی آشفتگی های درونی را برای نوجوان ایجاد می کند. از دیگر خواص این دوران علاقه به مطرح شدن در جمع است و پذیرش مسئولیتی برای اینکه خودی نشان دهد. نوجوان دوست دارد که استقلال را تجربه کند و روی پای خود بایستد.

 

پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) فرموده اند: "به شما سفارش می کنم که نسبت به جوانان مهربان باشید، زیرا آنان در این هنگام نازک دل هستند، لذا در بعضی از اوقات باید خطاهای جوان را نادیده گرفت و از آن چشم پوشی کرد. باید همواره او را به خود نزدیک ساخته و حتی المقدور اوقاتی را با او باشند و به نیازهای روحی و عاطفی او برسند.

بنابراین مشخص است که برخوردهای اصولی و درست والدین موجب می شود تا به طور تدریجی، ویژگیهای دوران کودکی و حالتهای بچگانه از بین بروند و نشانه های بزرگی و رشد در جوان احساس شود. مسلما در این شرایط، بلوغ عقلی در نوجوان بروز یافته است و می توان به طور منطقی با او برخورد کرد. با توجه به اینکه پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) از این دوران با عنوان دوره وزیری یاد کرده اند می توان این تعبیر را به این معنا دانست که نوجوان، مرحله اطاعت را پشت سر گذاشته و نقش وزیر را در جامعه ای به نام خانواده، عهده دار می شود. وقتی فرد در مرحله کودکی قرار دارد، مسئولیتی بر عهده او نیست. اما در سنین بلوغ لازم است که نوجوان مسئولیت پذیری را بیاموزد و یاد بگیرد که بخشی از امور خانه و خانواده اش را عهده دار باشد.به عبارتی باید به گونه ای برخورد کند که یاور خانواده اش باشد و بتواند در حل مشکلات و مسائل خانواده، یاری رسان باشد. این ها موقعیتهایی هستند که والدین می توانند با فرزندان تبادل نظر داشته باشند  و آنها را در تصمیم گیریهایشان دخالت دهند و به این وسیله به شخصیت آنها عزت و احترام بخشند. والدین باید توجه داشته باشند که در این شرایط سنی، نوجوانان نسبت به مسائل دینی احساسات شدیدی دارند و باید شرایط به گونه ای باشد که به طرزی درست و دقیق، از لحاظ احکام و عقاید دینی، اقناع و راضی گردند.

با توجه به موارد مذکور، مسئولیت والدین در برابر فرزندان مشخص می شود. والدین باید همواره به خاطر داشته باشند که چنانچه می خواهند در موارد تربیتی موفق باشند، باید خود را اصلاح کنند و به رفتار خویش توجه داشته باشند. چرا که عمل به اصول است که می تواند منجر به ارائه رفتاری درست در رابطه با کودک باشد.

 

روایات نقل شده از: کتاب" آنچه والدین و مربیان باید بدانند" نوشته رضا فرهادیان