کی از اختلال های دوران کودکی، اضطراب و افسردگی ست که اگر به موقع، تشخیص داده شود، قابل درمان می باشد.

ترس و تشویش، شیوع اضطراب در کودکان را پایه ریزی می کند و در صورتی که این ترس ها، بیمارگونه نباشد، به صورت طبیعی خود را نشان می دهد. خجالتی و گوشه گیر بودن، جزو شایع ترین اضطراب های اجتماعی کودکان است که می تواند زندگی آنان را مختل کند. کودکان، ترس و اضطراب را از راه شرطی شدن فرامی گیرند. بروز ترس ها در کودکان، قابل پیش بینی نیست و در تمام سنین، یکسان نمی باشد.

نقش خانواده به عنوان عاملی در ایجاد اختلال اضطراب کودکان، همیشه مورد توجه قرارگرفته است. انتقال اضطراب از پدر و مادر به کودک، بر اثر مشاهده و الگوسازی رفتارها صورت می گیرد.

ارزیابی اضطراب در کودکان، از طریق مصاحبه و گزارش شخصی و درجه بندی نوع اضطراب و درنهایت تجویز دارو انجام می شود. به همین منظور باید دو مصاحبه ی جداگانه، یکی با کودک و دیگری با پدر و مادر صورت گیرد تا میزان آشفتگی هیجانی در بروز اضطراب، مشخص شود.

کودکان می توانند برای مقابله با اضطراب و ناکامی، از روش های دفاعی مانند کناره گیری، انکارکردن، سرکوبی و فرافکنی استفاده کنند. کودک یاد گرفته همیشه از موقعیت ها و شرایط ناراحت کننده و محرک های آزاردهنده، کناره گیری کند تا در آرامش باشد. مکیدن انگشتان و شب ادراری، از علائم اضطراب است که حتی در سنین نوجوانی هم اتفاق می افتد. درواقع وقتی کودک نتواند راه هایی را برای مقابله با اضطراب بجوید، مجبور می شود به زمان خردسالی برگردد. در مرحله ی انکار، منکر واقعیت است و آن چه اتفاق افتاده را به نوعی سرپوش می گذارد. در مرحله ی سرکوبی، تلاش او در جریان فراموشی حالت های اضطراب، به کار می رود تا به تدریج آن را از ذهن خودآگاهش دور سازد اما در مرحله ی فرافکنی، هر حادثه و اتفاقی که در زندگی اش رخ می دهد را به دیگران نسبت می دهد. درنتیجه کودکانی که تمایل شدید به استفاده از مکانیسم های دفاعی در برابر اضطراب دارند، نمی توانند از روابط سالم عاطفی و ذهنی برخوردار باشند. امروزه اضطراب های اجتماعی کودکان، بیش تر به چشم می آید و عامل فرار کودک از اجتماع، مردم، دوستان، مجالس و میهمانی هایی ست که درواقع، با اضطراب های اجتماعی، بدنی، فکری و رفتاری روبه روست.

نشانه های اضطراب کودک در بعد جسمی (فیزیولوژیک) هم چون بزرگسالان، با تنفس تند، لرزش دست و پا، گرم شدن و سرخی صورت، گرفتگی صدا و تپش قلب، همراه است که با آرام ساختن، قابل اصلاح می باشد و در بعد فکری (شناخت درمانی) تلاش کودک بر این است که دیگران از او راضی باشند، تأییدش کنند، طردش نکنند و مهم باشد و اگر غیر از این شود، برایش ناخوشایند است.

در بعد رفتاری که (با رفتاردرمانی قابل اصلاح است)، کودک یاد می گیرد خانه برایش مکانی امن است، نیاز به دوست ندارد، از جمع، گریزان و در کوچه و خیابان همیشه سرش پایین است و ترس از نگاه دیگران دارد. به خوبی نمی تواند سؤال کند و جواب دهد و احساس ناامنی می نماید.

کودکان در طول دوره ی زندگی شان، ممکن است افسردگی را تجربه کنند که این اختلال با افزایش سن، در دختران، بیش تر از پسران دیده می شود. افسردگی، زمانی در کودک ایجاد می شود که احساس و تصور بدی از خود داشته باشد و این احساس، زمانی که به اوج خود برسد، تبدیل به یک بیماری می شود.

عوامل خانوادگی و زیستی، بیش از عوامل دیگر در بروز افسردگی نقش دارند. افسردگی کودکی، پیامدهای منفی بسیاری را به همراه دارد ازجمله افسردگی در ادوار آینده، عدم سازگاری های اجتماعی، مشکلات تحصیلی و در برخی مواقع حتی اقدام به خودکشی.

۱) نشانه های عاطفی: ناامیدی، خشم، درماندگی، اضطراب، نوسانات خلقی، احساس گناه و غمگین بودن

۲) نشانه های جسمی: به هم خوردن ساعات خواب، بی اشتهایی و یا خوردن افراطی، یبوست، افزایش و کاهش وزن

۳) نشانه های رفتاری: بدون دلیل گریه کردن، کناره گیری از دوستان، سریع خشمگین شدن و کاهش انگیزه

۴) نشانه های تخریب گرایانه: خود را سرزنش کردن، احساس بازنده بودن، امیدوار نبودن به آینده و بلاتکلیفی

این اختلال ها در بزرگسالان، با طیف وسیع تر و پیچیده تری خود را نشان می دهند. عده ای معتقدند سوابق خانوادگی و وراثت، در افسردگی نقش تعیین کننده ای دارد. شروع افسردگی زودرس در کودکان، بیش تر تحت تأثیر عوامل خانوادگی و وراثت است. با وجود این، ازهم گسیختگی خانوادگی، ارتباط تنگاتنگی با افسردگی کودکان دارد. ازهم گسیختگی خانوادگی را می توانیم در رفتار سرد و بی روح و منفی روابط متقابل کودک و پدر و مادر به وضوح ببینیم.

شناخت درمانی رفتاری برای کودکان افسرده، نویدبخش می باشد اما در مورد کودکان و نوجوانان با افسردگی و استرس شدیدتر، احتمال بهبودی با این روش، کم تر است و باید با مشورت پزشک، از دارو استفاده نمود.