ازدواج که آموزش دیدن نمی‌خواهد؛ مگر این همه زن و مرد نیستند که 50، 60 سال است با هم زندگی می‌کنند و مشکلی هم ندارند؟» این حرف‌هایی است که معمولا از زبان مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها یا گاهی حتی از زبان پدرها و مادرها می‌شنویم.

 در حقیقت، آنها که اعتقادی به مشاوره پیش از ازدواج و کسب آمادگی لازم برای ازدواج ندارند، معمولا چنین اقداماتی را هم بیهوده می‌دانند و فکر می‌کنند این کارها فقط اتلاف وقت است. در صورتی که صاحب‌نظران حوزه خانواده معتقدند جوانانی که می‌خواهند همسر آینده‌شان را انتخاب کنند یا کم‌کم آماده ازدواج می‌شوند، باید مهارت‌های لازم را به دست بیاورند و با فردی متخصص در این زمینه مشورت کنند تا هم انتخاب بهتری داشته باشند و هم زندگی مشترک‌شان را با مشکلات کمتری آغاز کنند.

البته در این میان، خانواده‌ها هم باید کمی بیشتر با جوانانشان راه بیایند و همراه‌شان شوند تا آنها نیز بتوانند همسری مناسب انتخاب کرده و زندگی مشترک‌شان را تشکیل دهند. با این حال، متاسفانه به نظر می‌رسد هنوز بعضی‌ اهمیت مراجعه به مشاور را بخوبی درک نکرده‌اند و این موضوع را چندان مهم به حساب نمی‌آورند. پس بد نیست اگر شما هم می‌خواهید آماده ازدواج شوید، نکاتی را که مربوط به قبل از ازدواج است در نظر داشته باشید و آنها را انجام دهید تا زندگی موفق‌تری را تجربه کنید.

به پدرش نمی‌گوید قصد ازدواج دارد چون نگران رفتار و برخورد پدرش است. می‌داند پدر موافق این نوع ازدواج‌ها نیست. البته دختری را که انتخاب کرده هم نمی‌شناسد، اما چون مطمئن است که او اهل شهر خودشان نیست، پس فکر می‌کند دلیلی هم ندارد بخواهد با خانواده‌شان آشنا شود. دو سال پیش هم همین اتفاق افتاد و برادر بزرگ‌تر ناچار شد با دختری ازدواج کند که اهل شهر پدری بود، اما علاقه‌ای به او نداشت. برای همین هم حالا او تصمیم گرفته چیزی به پدر و مادرش نگوید تا زمان بگذرد و راه‌حلی پیدا شود.

شاید برای بعضی این نوع آشنایی و پنهان کردن موضوع از خانواده عادی باشد؛ اما مهدی خان‌آبادی، کارشناس ارشد مشاوره خانواده با این روش موافق نیست و در گفت‌وگو با جام‌جم یادآور می‌شود: فرآیند ازدواج و آشنایی زن و مرد باید در چهارچوب فرهنگ جامعه‌شان باشد. در حقیقت، با توجه به این‌که ازدواج یک پدیده فرهنگی و موضوعی وابسته به فرهنگ جوامع است، در هر کشوری هم باید متناسب با شرایط فرهنگی همان منطقه ازدواج صورت بگیرد. پس این‌که بخواهیم فرهنگ خودمان را نادیده بگیریم و تصور کنیم بدون در نظر داشتن آن هم می‌توان ازدواج کرد و زندگی موفقی داشت، کاری اشتباه است.

این کارشناس ارشد مشاوره خانواده با تاکید بر اهمیت نقش خانواده در بحث ازدواج ادامه می‌دهد: خانواده و والدین اولین پشتوانه و حامی اجتماعی و عاطفی جوانی هستند که می‌خواهد ازدواج کند یا طلاق بگیرد. بنابراین در فرهنگ ما خانواده نقش بسیار مهم و موثری در ازدواج فرزندان دارد و نباید و البته نمی‌توان آن را نادیده گرفت. حالا که نقش خانواده تا این حد مهم است و باید جایگاه ویژه‌ای هم داشته باشد، چه اتفاقی می‌افتد که گاهی جوانان بدون در نظر گرفتن پدر و مادر و اعضای خانواده وارد فرآیند آشنایی می‌شوند و به دور از چشم آنها با هم رابطه برقرار می‌کنند؟

خان‌آبادی در پاسخ به این پرسش، چنین توضیح می‌دهد: یکی از دلایلی که می‌تواند باعث چنین برخوردی از طرف جوانان شود، مقاومتی است که آنها از طرف والدین و در مقابل فرآیند آشنایی که می‌خواهند با اطلاع پدر و مادر صورت بگیرد، مشاهده می‌کنند. در چنین شرایطی ممکن است دختر یا پسر جوان تصمیم بگیرد خودش فردی را انتخاب کرده و به طور پنهانی با او آشنا شود. با توجه به این موضوع، توصیه می‌شود خانواده‌ها وقتی درخواست فرزندشان را برای آشنایی بیشتر با فردی که به او علاقه دارد، می‌شنوند به جای برخوردهای اشتباه و رفتارهای سرکوبگرانه، از او استقبال کنند و بگذارند در چارچوب خانواده این آشنایی قبل از ازدواج صورت بگیرد.

زمانی که چنین اتفاقی نمی‌افتد، جوانان هم تصمیم می‌گیرند دیگر درباره این موضوعات با پدر و مادرشان صحبت نکنند، ولی اگر والدین با آغوش باز آنها را بپذیرند، اوضاع بهتری هم در انتظارشان خواهد بود.

از طرف دیگر، آن طور که مهدی خان‌آبادی می‌گوید فراگیر شدن آموزش‌های پیش از ازدواج و آشنایی بیشتر زوج‌های جوان و خانواده‌های‌شان با این موضوع نیز نکته مهمی است که باید آن را در نظر داشت.

کم نیستند افرادی که مشاوره پیش از ازدواج را کاری بی‌دلیل و غیرمنطقی می‌دانند و تصور می‌کنند این کار لازم نیست. البته عده‌ای هم با اهمیت این مشاوره‌ها آشنایی کافی دارند و بخوبی ارزش آن را درک می‌کنند. ولی شاید این پرسش برای بسیاری از افراد مطرح شده باشد که چه زمانی باید برای مشاوره مراجعه کرد؟ آیا بدون این‌که مشکلی ایجاد شود هم باید از مشاوران کمک گرفت یا این مشاوره‌ها فقط برای کسانی است که دچار مشکلاتی غیرقابل حل در زندگی مشترک شده‌اند؟ الناز که شش سال از ازدواجش می‌گذرد و تازه به فکر استفاده از کمک مشاوران افتاده است، می‌گوید فکر می‌کرده فقط افرادی باید به مشاور خانواده مراجعه کنند که در زندگی‌شان دچار مشکل شده‌اند و حالا که مشکلات او بیش از حد تحملش شده، نگران زندگی‌اش است و فکر می‌کند بهتر بود زودتر از اینها به مشاور مراجعه می‌کرد.

مهدی خان‌آبادی نیز می‌گوید: افراد در مراحل مختلف ازدواج برای مشاوره مراجعه می‌کنند. به طوری که عده‌ای ازدواج‌شان را به طور رسمی به دیگران اعلام کرده‌اند؛ ولی پس از آن، برای این‌که مطمئن شوند انتخاب‌شان صحیح بوده، از خدمات مشاوره کمک می‌گیرند. برخی هم بعد از این‌که با یکدیگر آشنا می‌شوند و قبل از رسمی شدن ازدواج، برای این‌که بدانند چطور باید با طرف مقابل برخورد کنند تا او را بدرستی بشناسند و در نهایت انتخاب صحیحی داشته باشند به مشاوران مراجعه می‌کنند. گروهی هم هستند که خیلی پیش رفته‌اند و بدون آگاهی والدین و خانواده‌ها با یکدیگر ارتباط عاطفی عمیقی برقرار کرده‌اند و حالا برای مشورت و بهبود شرایط می‌خواهند از مشاور کمک بگیرند. در این مواقع است که توصیه می‌شود خانواده‌ها انعطاف‌پذیری بیشتری نشان دهند تا فرزندان هم براحتی آنها را از تصمیمی که درباره ازدواج گرفته‌اند، مطلع کنند و به این شیوه از بروز مشکلات بعدی نیز پیشگیری شود. ​وی به اهمیت مشاوره پیش از ازدواج اشاره می‌کند و می‌گوید: مشاوره قبل از ازدواج برای تمام زوج‌ها ضروری است و به همین دلیل توصیه می‌شود، دختر و پسر پیش از ازدواج به فردی متخصص و قابل اطمینان در این زمینه مراجعه کنند.

یکی از نکاتی که در مشاوره پیش از ازدواج باید مشخص شود، وضع سلامت روانی زن و مرد است که به گفته این کارشناس ارشد مشاوره خانواده، مشاور می‌تواند اختلالات و بیماری‌های روحی و روانی را در صورت وجود تشخیص دهد. علاوه بر این، به کمک مشاوره‌ها می‌توان بسیاری از مشکلاتی را که ممکن است در زندگی مشترک پیش بیاید، حل کرد. بنابراین در چنین شرایطی هم فرآیند تصمیم‌گیری آسان‌تر خواهد شد و هم دختر و پسر می‌توانند با اطمینان بیشتری وارد زندگی مشترک شوند.

یکی از نکاتی که شاید بعضی از جوانان آن را نادیده بگیرند، موضوع رسمی کردن ازدواج‌شان است که به گفته خان‌آبادی باید متناسب با فرهنگ هر خانواده و جامعه‌‌ای در زمان مناسب انجام شود. خواستگاری کردن و قرار گرفتن والدین در جریان برنامه‌ها یکی از مقدماتی‌ترین مراحل رسمی کردن رابطه دختر و پسر است تا پس از آن، فرآیند آشنایی هم زیر نظر خانواده‌ها طی شود. در این مواقع اگر خانواده خیلی مقاومت نکند و کمی انعطاف داشته باشد، آشنایی دختر و پسر از حالت پنهانی و مخفیانه درمی‌آید و حالتی رسمی‌تر به خودش می‌گیرد. در این شرایط آنها هم بهتر و راحت‌تر از قبل می‌توانند درباره یکدیگر اطلاعات کسب کنند و تصمیم درستی برای زندگی‌شان بگیرند. این مشاور خانواده می‌افزاید: در صورتی که دختر و پسری در فرآیند آشنایی هم قرار بگیرند و به یکدیگر وابسته شوند؛ اما رابطه‌شان رسمی نباشد، ممکن است مشکلاتی هم برایشان پیش بیاید و به همین دلیل گفته می‌شود رسمی شدن روابط بسیار مهم است.

اگر کسی آمادگی لازم را برای ازدواج داشته باشد، مسلما به دنبال پیدا کردن فردی مناسب خواهد بود تا بتواند او را به عنوان همسر آینده‌اش انتخاب و همراه او زندگی کند. البته این مرحله‌ بسیار هم دشوار است و گاهی زن و مرد با معیارهایی اشتباه به فکر انتخاب همسر می‌افتند. در صورتی که موارد اصلی و اساسی در این زمینه وجود دارد که حتما باید آنها را در نظر داشت و خان‌آبادی این عوامل را که باید هنگام آشنایی در نظر گرفته شود، این طور بیان می‌کند:

• جذابیت ظاهری؛ زیبایی و جذابیت ظاهری اولین موضوعی است که برای انتخاب همسر و شریک زندگی مطرح می‌شود. البته خیلی هم ممکن است این موضوع را انکار کنند و آن را نپذیرند؛ اما بی‌شک اگر قرار باشد تا پایان عمر همراه فردی زندگی کنیم باید چهره و وضع ظاهری او نیز برای ما دلنشین و خوشایند باشد. البته نه این‌که حتما زیباترین شخصی را که می‌شناسید، انتخاب کنید بلکه باید از ظاهر او حس خوبی داشته باشید.

• خودآگاهی؛ خودآگاهی هم موضوع مهم دیگری است که برای انتخاب همسر باید مورد توجه قرار دهید و آن به این معنی است که باید نسبت به اهدافی که در زندگی دارید و اهدافی که با ازدواج می‌خواهید به آنها برسید، ایده‌آل‌هایی که برای زندگی‌تان تعریف کرده‌اید، نقاط ضعف و قوت و مهارت‌هایی که دارید یا ندارید و روش‌های رسیدن به آن مهارت‌ها خودآگاهی داشته باشید و این موارد را به روشنی با طرف مقابل هم در میان بگذارید.

• سلامتی؛ سلامتی جسمی و روانی نکته دیگری است که دو طرف باید صادقانه درباره آن با یکدیگر صحبت کنند. به طوری که هر نوع مشکل جسمی را باید با فردی که قرار است با او ازدواج کنید، در میان بگذارید و شفاف و واضح درباره آن با هم صحبت کنید. در غیر این صورت، زمانی که همسرتان پس از ازدواج متوجه مشکلی شود، نبود صداقت شما و دروغی که به او گفته‌اید حتی ممکن است موجب طلاق و جدایی‌تان هم بشود. در مورد سلامت روان اما با توجه به این‌که افراد عادی نمی‌توانند این مشکلات را تشخیص دهند، توصیه می‌شود با مشاوره پیش از ازدواج از سلامت روانی طرف مقابل‌تان مطمئن شوید.

• تناسب؛ میان زن و شوهر معمولا باید تناسبی از نظر سن، میزان تحصیلات، وضع اجتماعی و اقتصادی و مواردی از این دست وجود داشته باشد. البته منظور این نیست که بگوییم فردی با مدرک دیپلم نمی‌تواند همسری با مدرک فوق‌لیسانس داشته باشد یا در کنار او خوشبخت نمی‌شود، بلکه فقط باید توجه داشت زمانی که این شرایط وجود ندارد، ممکن است چنین بی‌تناسبی مشکل‌ساز ‌شود. درباره سن و سال هم می‌توان چنین گفت که هیچ اختلاف سنی خاصی توصیه نمی‌شود، اما معمولا پیشنهاد می‌کنیم زن و شوهر بیش از 10 سال با یکدیگر تفاوت سنی نداشته باشند، چون در این صورت دوره‌های رشدی‌شان با هم تفاوت دارد و همین مساله ممکن است موجب بروز اختلافاتی در زندگی‌شان شود. مثلا یک خانم بیست ساله که تازه در حال طی کردن اوایل دوره جوانی است، اگر با مردی سی و پنج ساله ازدواج کند که جوانی‌اش را گذرانده، واقع‌گراتر شده، نوع تفریحاتش تغییر کرده و... ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شود. البته تاکید می‌شود که این موارد استثنا هم دارد. با همه اینها نیز زمانی که چنین تناسبی وجود ندارد، در صورت پذیرش مسئولیت زوج و خانواده‌های دو طرف درباره این موضوع مشکلی وجود نخواهد داشت. بنابراین زن و مرد و خانواده‌های‌شان باید مسئولیت این متناسب نبودن را بپذیرند و آن را قبول کنند تا ازدواج بدون دردسری داشته باشند.

• تفاهم؛ تفاهم داشتن با فردی که می‌خواهید او را به عنوان همسر آینده‌تان انتخاب کنید، نیز موضوع مهمی است که در فرآیند آشنایی مشخص می‌شود. در این زمان است که دختر و پسر باید پرسش و جواب‌هایی را مطرح کنند و موضوعاتی را با یکدیگر به اشتراک بگذارند تا مطمئن شوند که با هم تفاهم لازم را دارند. موضوعاتی مانند مذهب، سیاست، باورهای دینی، نظرات‌شان درباره فرزند و فرزندپروری، نوع و شیوه برقراری رابطه با خانواده‌ها پس از ازدواج، نوع تفریحات، نظرات‌شان درباره تقسیم وظایف، ادامه تحصیلات، کار کردن خانم در بیرون از خانه و... همگی از مواردی است که باید در جلسات آشنایی پیش از ازدواج به طور شفاف مطرح شود. دختر و پسر هم کاملا باید برای مشخص شدن این مسائل وقت بگذارند و توصیه می‌شود خانواده‌ها هم در این مواقع خیلی به جوانان فشار نیاورند و فضای مناسبی برایشان فراهم سازند تا آنها در چارچوب خانواده بتوانند با یکدیگر به طور کامل آشنا شوند.

• مسئولیت‌پذیری در برابر انتخاب؛ زن و مرد پس از ازدواج نیز باید مسئولیت انتخاب‌شان را بپذیرند و آن را همان طور که هست قبول کنند. در اینجا مشخص می‌شود کسی که سن و سال کمی دارد یا از نظر فکری و عقلی هنوز به بلوغ نرسیده، قادر به پذیرش مسئولیت هم نخواهد بود و در نتیجه اهمیت انتخاب فردی مناسب برای ازدواج مشخص می‌شود.

خیلی​ها ممکن است بپرسند فرآیند آشنایی چقدر زمان می‌برد؛ یک هفته، یک ماه، یک سال یا بیشتر؟ مهدی خان‌آبادی ضمن بیان این‌که زمان مشخصی نمی‌توان برای این مرحله مشخص کرد، می‌گوید: معمولا زمانی حدود یک تا سه ماه برای طی کردن فرآیند آشنایی کافی است. پس از آن هم زن و مرد براساس فرهنگی که در شهر و خانواده‌شان وجود دارد، می‌توانند بیشتر با یکدیگر آشنا شوند. به عنوان نمونه، در مناطقی که نامزدی جزئی از فرهنگ خانواده است و برای آنها جاافتاده، زن و مرد می‌توانند پس از آشنایی با یکدیگر نامزد کنند. این نامزدی همان طور که یک گام رسمی‌تر از خواستگاری و آشنایی‌های قبلی است، می‌تواند فرصتی هم باشد برای کسب شناخت بیشتر. در این مواقع، حتی ممکن است آنها آنچه را که در زمان آشنایی از طرف مقابل شنیده‌اند، در عمل هم تجربه کنند و با واقعیت روبه‌رو شوند.

به همین دلیل هم خیلی می‌گویند دوران نامزدی، دوره‌ای سخت و دشوار است، اما سختی‌های این دوران مربوط به شناخت بیشتری است که زن و مرد نسبت به یکدیگر به دست می‌آورند و این موضوع می‌تواند در موفقیت بیشتر آنها نیز موثر باشد. از طرفی هم، زوجی که تازه با یکدیگر آشنا شده‌اند، ممکن است اختلاف نظر و مشکلات زیادی داشته باشند؛ اما این اختلاف‌ها طبیعی است و باید بدرستی حل شود. متاسفانه برخی افراد تصور می‌کنند زمان بهترین راه‌حل است در صورتی که چنین راه‌حلی خیلی موثر نخواهد بود و پس از ازدواج مشکلات دوباره نمایان خواهد شد. به همین دلیل روان‌شناسان می‌گویند در دوره نامزدی و آشنایی باید با شیوه‌های صحیح حل اختلاف با همسرتان آشنا شوید، نه این‌که تمام مشکلات را نادیده بگیرید.

همچنین یادتان باشد اشتباهات و نکاتی را که در رفتار همسرتان می‌بینید و نمی‌پسندید، نباید رک و مستقیم به او یادآوری کنید و در ضمن نباید او را خیلی زیر نظر بگیرید، طوری که احساس کند دائم تحت کنترل شماست. در مقابل، زمانی که همسرتان رفتاری را در شما می‌بیند که آن را تائید نمی‌کند و دوست ندارد، خوب است به جای این‌که در ظاهر آن رفتار را کنار بگذارید و دیگر آن را نشان ندهید، واقعا به فکر تغییر باشید تا پس از ازدواج هم مشکلی برایتان ایجاد نشود. اشتباه دیگری که گاهی در دوران آشنایی و نامزدی اتفاق می‌افتد نیز این است که زن و مرد تصمیم می‌گیرند یکدیگر را تغییر دهند و برای همین مشکلات طرف مقابل را چندان مهم به حساب نمی‌آورند. در حالی که متخصصان می‌گویند هیچ انسانی را نمی‌توان به این راحتی و به طور کلی تغییر داد و این باور اشتباهی است که می‌تواند زندگی زن و مرد را با مشکل مواجه سازد.