نی سخت ترین و قدیمی ترین الت موسیقی جهانست که از قرنها پیش در کشور ها به اشکال گوناگون ساخته شده است،و در ایران سابقه کهن دارد،نی طبیعی ترین ساز بشر است که ان را ساز شبانان نیز می نامند،اهنگ نی بسی مطلوب و شیرین و دلپذیر و پخته و گرم است هر گاه سخن از موسیقی و بویزه نی به میان اید نا خود اگاه در اذهان یاد بزرگترین نی نواز دوره قاجار(استاد نایب اسد الله اصفهانی)نقش می بندد و بی اختیار زبان از او سخن میگوید و قلم برای او می نگارد. سخن از استادی است که به گفته ی خودش نی را از اغل گوسپندان به دربار پادشاهان برده است. استاد نایب اسد الله اصفهانی فرزند نایب حسین خان استاد سرشناس و نوازنده ی نی در اواسط عصر قاجاراست،نایب اسدالله اصفهانی از مادری با ذوق به نام صاحب جم به سال 1231 هجری شمسی در مهد تاریخی اصفهان زاده شد و عشاق نوای موسیقی اصفهان را تا ابد مفتون خویش ساخت، این هنرمند چیره دوران طفولیت خود را نزد پدرش مه مشتاق موزیک و از نوازندگان مشهور نی بود به آموزش و فراگیری این ساز پرداخت و در اندک زمان تبحر کافی بدست آورد،نائب اسدالله اصفهانی به راستی هنرمندی متواضع و پاک سرشت و نیکواخلاق عاری از هرگونه خود پسندی بود.بدون توقع و ریا ساز میزد و در نشست هایی که شرکت می کرد نیازی نبود که از وی بخواهند ساز بزند، او همین که حضار را آشیفته سازش میدید بی تکلیف و نازگونه مینواخت و شنوندگان را از هنر خویش بهره میساخت به لطف خدا از ان هنر نمایی ها صفحات فنوگراف از ان استاد در نزد بزرگان موسیقی ایران بر جای مانده است. استاد روح الله خالقی موسیقی دان و پژوهشگر نامی ایران زمین در کتاب سرگذشت موسیقی ایران از نایب اسد الله با عنوان خداوند نی یاد میکند . دوستعلی خان معیر الممالکدر کتاب رجال عصر قاجار مینویسد:نایب اسد الله اصفهانی نی نوازی بود که هیچ بنان و بیان را توانایی وصف نیک نوازی و ناله هایی را که از دل سوخته نی بیرون می اورد نیست! حسن مشحون در کتاب تاریخ موسیقی ایران نایب اسدالله رامعروفترین و ماه ترین استاد نوازنده نی در عصر قاجار توصیف می کند. از شاگردان و دست پروردگان استاد نایب اسد الله اصفهانی میتوان از عبد الخالق،حسین اصفهانی،زنده یاد استاد مهدی نوایی ،زنده یاد استاد سید حسین طاهر زاده ،زنده یاد مشیر همایون،عبد اله خان دوامی و شاد روان استاد جلال تاج اصفهانی که دستگاه همایون را نزدایشان فرا گرفت،یاد کرد موسیقی دان فرهیخته معاصر کشور استاد علی تجویدی درمورخ 19/2/79 به نقل از شادروان عبد الله دوامی فرمودند من هر چه دارم از نایب اسد الله اصفهانی دارم. از شاگردان و دست پروردگان استاد نایب اسد الله اصفهانی میتوان از عبد الخالق،حسین اصفهانی،زنده یاد استاد مهدی نوایی ،زنده یاد استاد سید حسین طاهر زاده ،زنده یاد مشیر همایون،عبد اله خان دوامی و شاد روان استاد جلال تاج اصفهانی که دستگاه همایون را نزدایشان فرا گرفت،یاد کرد . این هنرمند ملی در اواخر عصر قاجار مطابق با 28/9/1300 قفس تن را شکست و به سوی نیستان هستی پر کشید پیکر مطهرش در تخت پولاد اصفهان کنار بقعه ی دو تن عرفا موسوم به فیضین بنا به وصیت خودش به خاک سپرده شد. در سال 1381 پیشنهاد ثبت خانه تاریخی استاد نایب اسد الله اصفهانی از سوی این انجمن مطرح شد،سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری این خانه تاریخی که در بلوار چهار باغ خواجوی اصفهان(مکینه خواجو نبش بن بست نظام)قرار دارد را به شماره ثبتی 11562 به فهرست اثار ملی دولت ایران اضافه نمود. بنایی که سال‌ها صدای پرطنین ساز «پدر نی ایران» در میان دیوارهای آن به اوج می‌رسید، حالا در تنهایی هر روز فرسوده‌تر می‌شود. خانه‌ی «نایب اسدالله اصفهانی» پدر نی ایران در حالی هر روز بیشتر آسیب می‌بیند که مالک آن به این بنای تاریخی بی‌توجه است و تیرآهن‌های حائل‌شده روی کمر دیوارها، تنها محافظ این بنای باارزش و تاریخی‌اند. سخنگوی ائتلاف ملی حامیان میراث فرهنگی درباره‌ی وضعیت این خانه، توضیح داد: این خانه از سال‌ها پیش در تملک بانک سپه اصفهان بود، تا این‌که درپی بی‌توجهی مالک، با تلاش تعدادی از دوست‌داران میراث فرهنگی اصفهان، در سال 1381 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید،. این در حالی است که بعد از 10 سال، اکنون بخش‌های زیادی از این بنا در حال تخریب است و حتا کاهگل و بخشی از دیوارهای آن فروریخته است. علیرضا روحانی ادامه داد: در سال‌های گذشته، تعدادی از دوست‌داران میراث فرهنگی با اشاره به ظرفیت‌های این بنای ارزشمند و فرهنگی، پیشنهاد تبدیل کردن آن به موزه‌ی موسیقی اصفهان یا ساخت تندیس نایب اسدالله اصفهانی را مطرح کردند تا شخصیت پدر نی ایران ناشناخته نماند. وی با بیان این‌که هیچ رسیدگی‌ای از سوی بانک سپه یا اداره‌ی میراث فرهنگی اصفهان به این خانه‌ی تاریخی نمی‌شود، اظهار کرد: هرچند این بنای قاجاری، معماری یا تزیینات خاصی ندارد، ولی به‌دلیل سکونت استاد نایب اسدالله اصفهانی به‌عنوان پدر نی ایران در این خانه، باید به آن رسیدگی کرد. این بنا را با خانه موزه‌ی «موتسارت» در اتریش و خانه موزه‌ی «بتهوون» در شهر بن آلمان میتوان مقایسه کرد. در سال 1381 پیشنهاد ثبت خانه تاریخی استاد نایب اسد الله اصفهانی از سوی این انجمن مطرح شد،سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری این خانه تاریخی که در بلوار چهار باغ خواجوی اصفهان(مکینه خواجو نبش بن بست نظام)قرار دارد را به شماره ثبتی 11562 به فهرست اثار ملی دولت ایران اضافه نمود. او اضافه کرد: خانه‌ی «موتسارت» موزه‌ی ادوات موسیقی و لوازم شخصی این آهنگساز شده است و درآمدزایی قابل توجهی دارد. حال اگر بخواهیم خانه‌ی نیمه‌مخروبه‌ی نایب اسدالله اصفهانی را با خانه‌ی «موتسارت» و «بتهوون» مقایسه کنیم، میتوان وضعیت آن را بسیار اسفناک دانست. همانطور که اشاره شد پدر نی ایران، کسی است که نی را از میان گله‌های گوسفند، زمانی که چوپان‌ها آن را برای بیرون آوردن گوسفندان از آغل می‌نواختند به دربار آورد. در واقع، او با گذاشتن نی میان دندان‌های پیشین، سبک چوپانی نواختن نی را به دربار پادشاه‌ها و حتا ملکه‌ی انگلیس برد.
